Quan hệ hữu nghị Việt Nam - Lào, Lào - Việt Nam là một điển hình, một tấm gương mẫu mực, hiếm có trên thế giới về sự gắn kết bền chặt, thủy chung, trong sáng. Phát huy truyền thống tốt đẹp đó, tỉnh Sơn La và các tỉnh nước bạn Lào đã không ngừng vun đắp và phát triển tình hữu nghị đặc biệt ngày càng bền chặt, vững chắc hơn.

Ngay sau khi giành được độc lập, tháng 9/1945, thực dân Pháp quay lại xâm lược Đông Dương lần thứ hai. Dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Đông Dương, nhân dân hai nước Việt Nam và Lào tiếp tục thực hiện nhiệm vụ cách mạng giải phóng dân tộc. Nhân dân các dân tộc tỉnh Sơn La, dưới sự chỉ đạo của Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam, vinh dự đón và bí mật nuôi giấu, bảo vệ đồng chí Cay Xỏn Phôm Vi Hản và Ban Xung phong Lào Bắc trong thời gian đứng chân ở bản Lao Khô, xã Phiêng Khoài, huyện Yên Châu, để tiến vào hoạt động gây dựng cơ sở cách mạng, xây dựng lực lượng, căn cứ kháng chiến ở địa bàn các tỉnh Hủa Phăn và các tỉnh Bắc Lào, đánh dấu thời kỳ phát triển mới, góp phần quan trọng để cách mạng Lào đi đến thắng lợi. Hàng nghìn thanh niên tỉnh Sơn La hăng hái lên đường nhập ngũ, xung phong tình nguyện kề vai sát cánh cùng chiến sĩ Pa Thét Lào và nhân dân các bộ tộc Lào chiến đấu trên khắp chiến trường các tỉnh Bắc Lào cho đến ngày toàn thắng. Ngày 2/12/1975, nước Cộng hòa Dân chủ nhân dân Lào được thành lập.

Ngày 5/9/1962, hai nước Việt Nam - Lào chính thức thiết lập quan hệ ngoại giao; ngày 18/7/1977, Chính phủ Việt Nam và Lào ký Hiệp ước hữu nghị và hợp tác. Cùng với các tỉnh giáp biên giới với nước bạn Lào, tỉnh Sơn La có quan hệ hữu nghị và ký kết hợp tác toàn diện với 9 tỉnh nước bạn Lào, gồm: Hủa Phăn, Luông Pha Bang, U Đôm Xay, Bò Kẹo, Luông Nậm Thà, Phông Sa Lỳ, Xiêng Khoảng, Xay Nha Bu Ly, Say Xổm Bun.

Đồng chí Nguyễn Văn Chiến, Giám đốc Sở Ngoại vụ, cho biết: Tỉnh Sơn La phối hợp với các tỉnh nước bạn Lào thường xuyên tuyên truyền, giáo dục cán bộ, đảng viên, lực lượng vũ trang và nhân dân về truyền thống đoàn kết hữu nghị đặc biệt, sự hợp tác toàn diện Việt Nam - Lào. Chủ động giúp đỡ nhau phát triển kinh tế - xã hội, bảo vệ, xây dựng đường biên giới hòa bình, hữu nghị. Năm 2023, tỉnh Sơn La tổ chức đón tiếp và cho phép đón tiếp 30 đoàn, với 393 lượt cán bộ, nhân dân đến từ các tỉnh nước CHDCND Lào thăm, làm việc, quá cảnh và khám, chữa bệnh. Cho phép, cử 34 đoàn với 261 lượt cán bộ sang thăm, làm việc trao đổi kinh nghiệm trong các lĩnh vực với các tỉnh nước bạn Lào; tổ chức ký kết 6 thỏa thuận quốc tế với các ngành, địa phương của nước CHDCND Lào.

Lực lượng vũ trang hai bên luôn nêu cao tinh thần đoàn kết, hữu nghị và tin cậy lẫn nhau; chỉ đạo các đơn vị thường xuyên trao đổi thông tin, giải quyết các vấn đề xảy ra có liên quan đến hai bên biên giới. Các đơn vị lực lượng vũ trang tỉnh Sơn La và các tỉnh Hủa Phăn, Luông Pha Bang (nước CHDCND Lào) phối hợp tuần tra song phương 22 cuộc. Tổ chức thành công diễn tập liên hợp giữa Bộ Chỉ huy BĐBP tỉnh Sơn La và Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Luông Pha Bang về ngăn chặn người di cư tự do và xuất, nhập cảnh trái phép qua biên giới Việt Nam - Lào năm 2023. Tập huấn nghiệp vụ biên phòng cho cán bộ, chiến sỹ Bộ CHQS tỉnh Luông Pha Bang. Bộ CHQS tỉnh Sơn La thăm và khảo sát, hướng dẫn kỹ thuật trồng trọt, chăn nuôi, sửa chữa phương tiện kỹ thuật, tư vấn sức khỏe và phát thuốc miễn phí cho nhân dân tại Bộ CHQS các tỉnh U Đôm Xay, Luông Pha Băng, Hủa Phăn...

Trong phát triển kinh tế, tỉnh Sơn La cử đoàn công tác của Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đến các tỉnh Phông Sa Lỳ, Luông Nặm Thà, U Đôm Xay, Luông Pha Bang, Xiêng Khoảng, khảo sát, đánh giá điều kiện thời tiết, khí hậu, đất đai, triển khai hỗ trợ mô hình trồng cây ăn quả phù hợp với điều kiện thực tế từng tỉnh. Tạo điều kiện cho các doanh nghiệp của tỉnh Sơn La nắm bắt thông tin, sản xuất và cung ứng giống cây trồng, vật nuôi thủy sản, liên kết hợp tác trong sản xuất và kinh doanh với các doanh nghiệp của các tỉnh Bạn Lào. Trong năm 2023, giá trị xuất nhập khẩu giữa tỉnh Sơn La với các tỉnh Bạn Lào đạt hơn 882 nghìn USD; hàng hóa xuất khẩu chủ yếu là vật liệu xây dựng; hàng hóa nhập khẩu chủ yếu là nông sản, máy móc thiết bị phục vụ sản xuất, kinh doanh.

Về văn hóa, giáo dục, tỉnh Sơn La đã  tổ chức chương trình khảo sát đánh giá sản phẩm du lịch và xây dựng Tour du lịch Hà Nội - Sơn La - Hủa Phăn, nước CHDCND Lào. Cử đoàn công tác của tỉnh tham gia Tuần Văn hóa - Du lịch Tây Bắc tại tỉnh Luông Pha Băng, nước CHDCND Lào. Tiếp nhận 120 lưu học viên là cán bộ, chiến sĩ bộ đội nước CHDCND Lào sang bồi dưỡng nghiệp vụ tại tỉnh. Hiện nay, các cơ sở đào tạo trên địa bàn tỉnh có 635 lưu học sinh Lào đang học tập các trình độ cao đẳng, đại học, liên thông đại học, thạc sĩ... Ngoài ra, tạo điều kiện cho cán bộ và nhân dân các tỉnh nước bạn Lào, đặc biệt là hai tỉnh Hủa Phăn, Luông Pha Bang sang khám, điều trị tại Bệnh viện đa khoa tỉnh và các cơ sở y tế.

Trong không khí thắm tình đoàn kết, nhân dịp kỷ niệm 78 năm Ngày Quốc khánh nước CHDCND Lào, càng tự hào về những thành tựu của mối quan hệ đoàn kết, hữu nghị đặc biệt giữa Sơn La với các tỉnh nước bạn Lào nói riêng và Việt Nam - Lào, Lào - Việt Nam nói chung mãi mãi xanh tươi, đời đời bền vững.