Hiện tại, đa phần doanh nghiệp đang rơi vào tình trạng "đói" đơn hàng, phải nhặt nhạnh từng ít một nhằm duy trì sản xuất, bảo đảm công ăn việc làm cho người lao động. Bên cạnh đó, doanh nghiệp cũng đang phải đối diện với sức cạnh tranh ngày càng khốc liệt từ các đối thủ như Bangladesh, Ấn Ðộ, Trung Quốc,...

Sụt giảm đơn hàng

Tổng Giám đốc Tổng công ty May 10 Thân Ðức Việt cho biết, doanh nghiệp đang phải đối diện với nhiều khó khăn khi cầu tiêu dùng giảm, thị trường chưa có tín hiệu khởi sắc. Mặc dù không bị ảnh hưởng nặng nề như những doanh nghiệp khác nhưng trong quý I, đơn hàng của đơn vị bị giảm khoảng 10%, dự báo trong quý II sẽ giảm từ 20 đến 30%. Ðiều này trái ngược so với những năm trước, khi cùng kỳ lượng đơn hàng dồi dào, máy chạy hết công suất nhằm đáp ứng nhu cầu tiêu dùng. Theo phản hồi của các đối tác, do lượng hàng tồn kho cao nên khách hàng phải theo dõi tín hiệu thị trường rồi mới tính tiếp có đặt hàng hay không.

Chung quan điểm, Chủ tịch Hội đồng quản trị Tổng công ty May Hưng Yên (Hugaco) Nguyễn Xuân Dương khẳng định, doanh nghiệp đang phải "ăn đong" đơn hàng, không chỉ lượng hàng sụt giảm mà đơn giá cũng bị giảm từ 10 đến 15% do giá cạnh tranh rất thấp. Một số mặt hàng có khả năng cạnh tranh của Bangladesh hiện thấp hơn Việt Nam từ 20 đến 30%, nguyên nhân do 90% nguyên phụ liệu họ có thể tự lo được từ bông cho đến sợi, vải,... trong khi Việt Nam phải nhập khẩu gần 80% nguyên phụ liệu từ nước ngoài.

Ðiều đó khiến các doanh nghiệp làm hàng dệt kim đều rơi vào tình trạng thiếu đơn hàng. Thực tế cũng cho thấy, với những đơn vị làm hàng dễ, hàng có thể cơ khí hóa, tự động hóa được thì Bangladesh đầu tư rất mạnh, đồng thời hỗ trợ rất nhiều cho doanh nghiệp thông qua các cơ chế, chính sách nên doanh nghiệp của họ cạnh tranh rất mạnh với Việt Nam.

Trước đây, xuất khẩu hàng dệt may của Bangladesh mỗi tháng đạt khoảng 3,5 tỷ USD thì quý IV năm 2022 và quý I năm 2023 đều đạt từ 4,5 đến 4,8 tỷ USD, riêng năm 2022 lên tới 48,7 tỷ USD, vượt hơn hẳn Việt Nam ở mức 44 tỷ USD. "Ngoài yếu tố lạm phát tăng cao, ảnh hưởng của đại dịch Covid-19, cuộc xung đột giữa Nga-Ukraine đã gây ảnh hưởng rất lớn đến tâm lý người dân trong việc thắt chặt chi tiêu, tích lũy tiền dẫn đến cầu thế giới sụt giảm" - ông Dương nhấn mạnh.

Chủ tịch Hiệp hội Dệt may thêu đan Thành phố Hồ Chí Minh Phạm Xuân Hồng cho biết thêm, đơn hàng quý I giảm 30-40% so với cùng kỳ, dự báo quý II sẽ giảm khoảng 20% và những tháng tiếp theo có thể tăng trưởng hơn nhưng không khá hơn nhiều. Nguyên nhân do sức mua giảm, người dân thiếu việc làm nên thắt chặt chi tiêu. Ðể giữ chân người lao động, các doanh nghiệp phải tìm mọi giải pháp nhằm hỗ trợ công nhân có thu nhập, bảo đảm cuộc sống và chờ cơ hội khi thị trường ấm lên có đủ nguồn nhân lực phục vụ sản xuất.

May áo xuất khẩu tại Công ty cổ phần Tổng công ty May Bắc Giang (Bắc Giang). (Ảnh TRẦN KHÁNH)

Tái cơ cấu, thúc đẩy phát triển

Theo Tổng Giám đốc Tổng công ty May 10 Thân Ðức Việt, do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19 trong hơn hai năm qua cùng với việc thay đổi về địa chính trị ở một số quốc gia lớn dẫn đến nền kinh tế thế giới đang có quá trình tái cấu trúc lại, đặc biệt về thị trường, tâm lý và xu thế tiêu dùng, trong đó, xu hướng sản xuất xanh và bền vững sẽ là những yếu tố tạo nên nhiều thay đổi vào thời gian tới. Nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của khách hàng, May 10 đã và đang tập trung vào công tác thị trường, tái định vị lại khách hàng và tái định vị lại các sản phẩm.

Trước đây, May 10 có thể chuyên môn hóa đạt năng suất tốt nhất nhằm giảm giá thành sản phẩm nhưng hiện nay phải đa dạng hóa và đào tạo theo hướng một công nhân có thể làm nhiều kỹ năng, đa tay nghề để đáp ứng được sự thay đổi của thị trường. Bên cạnh đó, thực hiện có lộ trình theo hướng xanh hóa sản phẩm, nếu không có những bước hành động mạnh trong thời gian tới sẽ bị lỗi thời hoặc khách không đặt hàng đối với các đơn vị không bảo đảm các tiêu chí về sản xuất xanh.

Ngoài ra, đơn vị cũng tiến hành tái cấu trúc quản trị, thực hiện chuyển đổi số nhằm đáp ứng các yêu cầu trong tình hình mới. Ðơn cử, đối với khâu thiết kế, May 10 hiện đã có thể may trên phần mềm, duyệt độ vừa phải của sản phẩm trên phần mềm và trình diễn thời trang trên phần mềm trong khi những công đoạn này trước đây chỉ làm bằng tay. Sau khi có sản phẩm gần như chính xác hoàn toàn trên phần mềm, May 10 mới đưa sản phẩm chế thử thành sản phẩm thật, qua đó rút ngắn được rất nhiều công đoạn, thời gian và chi phí nguyên vật liệu phát triển sản phẩm.

Theo Tổng Giám đốc Tập đoàn Dệt may Việt Nam (Vinatex) Cao Hữu Hiếu, do lường trước những biến động và khó khăn kéo dài của thị trường nên đơn vị đã sớm đưa ra các giải pháp để ứng phó với tình hình, bảo đảm thực hiện mục tiêu sản xuất, kinh doanh.

Trong đó, đặc biệt tăng cường giải pháp đối với các doanh nghiệp sợi nhằm duy trì sản xuất, giữ ổn định nguồn lao động, bảo đảm dòng tiền và chuẩn bị nguồn lực đón đầu khi thị trường ấm lên.

Cụ thể, đẩy mạnh phát triển chuỗi sản xuất sản phẩm dệt kim của Tập đoàn để giúp các đơn vị sản xuất vải và may chủ động nguồn cung nguyên liệu, giảm tồn kho sợi, tăng giá trị gia tăng cho sản phẩm cuối cùng của chuỗi; tăng cường các giải pháp tiết kiệm năng lượng, giảm phát thải để bảo đảm vừa tiết giảm chi phí vừa theo đúng lộ trình đáp ứng các yêu cầu về môi trường của các nhà mua hàng.

Tập đoàn cũng xây dựng chiến lược phát triển giai đoạn 2022-2030 với mục tiêu hình thành "Một điểm đến cho sản phẩm dệt may thời trang xanh", đây cũng là xu hướng tất yếu của các doanh nghiệp nếu muốn gia nhập chuỗi sản xuất dệt may toàn cầu. Thực hiện thành công chiến lược này sẽ giúp các đơn vị trong Tập đoàn nâng cao năng lực cạnh tranh, được khách hàng ưu tiên lựa chọn.

Bên cạnh đó, cũng giúp các đơn vị sản xuất chủ động được nguồn nguyên vật liệu, kế hoạch sản xuất; kết nối chuỗi sẽ giúp tiêu thụ sản phẩm của nhau trong chuỗi, ổn định sản xuất, tránh tồn kho, nâng giá trị gia tăng của sản phẩm cuối cùng.

Trong giai đoạn khó khăn hiện nay, đặc biệt là tình trạng sụt giảm đơn hàng, chèn ép về giá, đòi hỏi các doanh nghiệp phải tái cơ cấu hoạt động, tiết kiệm tối đa chi phí, nâng cao sức cạnh tranh bằng cách tăng năng suất lao động, đầu tư máy móc, các trang thiết bị hiện đại nhằm đẩy mạnh hoạt động sản xuất cũng như đáp ứng nhanh các đơn hàng nhỏ, cần thời gian giao hàng nhanh,... Ðồng thời, đẩy mạnh công tác đào tạo, nâng cao trình độ tay nghề để thiết kế, tạo ra những sản phẩm chuyên biệt, đòi hỏi kỹ thuật khó, có giá trị gia tăng cao nhằm tạo ưu thế trên thị trường.

Bên cạnh sự nỗ lực của doanh nghiệp, Nhà nước cũng cần có các cơ chế, chính sách hỗ trợ về vốn, lãi suất vay; nghiên cứu cắt, giảm các loại thuế, phí; linh hoạt điều chỉnh về tổng số giờ lao động, giờ làm thêm để phù hợp tình hình mới, qua đó tạo bệ đỡ thúc đẩy doanh nghiệp phát triển.