Khai thác tiềm năng

Việc phát triển thủy điện đã mang đến cho các địa phương khu vực Mường La nguồn tài nguyên du lịch độc đáo, với vùng lòng hồ rộng lớn, cảnh quan thiên nhiên hùng vĩ, tạo nét riêng biệt vùng miền. Ngoài ra, còn có nhiều mó khoáng nóng tự nhiên, các dãy núi kỳ vĩ phù hợp khai thác du lịch leo núi khám phá mạo hiểm, việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa độc đáo của đồng bào các dân tộc cũng là một yếu tố hấp dẫn mạnh mẽ, thu hút du khách.

Các xã khu vực Mường La đã hình thành các tuyến du lịch trải nghiệm gắn với đời sống văn hóa vùng lòng hồ, kết hợp tham quan các công trình thủy điện lớn, như: Thủy điện Sơn La - Suối khoáng nóng Hua Ít (Mường La) - Thủy điện Nậm Chiến - Suối khoáng nóng bản Lướt (Ngọc Chiến), mở rộng sang Mù Cang Chải (Yên Bái). Cùng với đó, các xã đã chú trọng phục dựng và duy trì tổ chức các lễ hội văn hóa độc đáo của đồng bào các dân tộc, tạo điểm nhấn thu hút du khách, như: Lễ hội Pang A (xã Chiềng Lao); Lễ hội Nàng Han (xã Mường La); Lễ hội mừng cơm mới và Ngày hội hoa Sơn tra (xã Ngọc Chiến); ngày hội hái táo đại, ngày hội đua thuyền (xã Mường Bú)...  Nhờ đó, sản phẩm du lịch ngày càng phong phú, từ trải nghiệm lòng hồ, ẩm thực đặc sắc, nghỉ dưỡng đến vui chơi giải trí, góp phần gia tăng sức hút. Giai đoạn 2020-2025, các địa phương khu vực Mường La đã đón trên 700.000 lượt khách, doanh thu khoảng 241 tỷ đồng.

Ngoài ra, với diện tích lòng hồ thủy điện hơn 3.900 ha, Mường La đã khai thác phát triển nuôi cá lồng. Hiện có gần 1.100 lồng cá, gồm các mô hình hộ gia đình, 4 HTX liên kết và tiêu biểu là Công ty cổ phần Cá tầm Sơn La với mô hình nuôi cá cá tầm nước lạnh. Các mô hình không chỉ tạo sinh kế cho người dân mà còn cung cấp thực phẩm, hình thành chuỗi giá trị ẩm thực - du lịch đặc trưng. Nhiều sản phẩm đã khẳng định thương hiệu như cá chép gù Ngọc Chiến (OCOP 3 sao), cá tầm đạt chuẩn VietGAP.

Ông Lê Anh Đức, Chủ tịch HĐQT Công ty CP Cá tầm Sơn La, cho biết: Sau hơn 10 năm nuôi cá nước lạnh, Công ty đã mở rộng vùng nuôi 4 ha, với 265 lồng cá theo quy trình VietGAP, ứng dụng công nghệ hiện đại kiểm soát thức ăn, pH, oxy và phòng bệnh. Hiện sản lượng đạt 150-300 tấn/năm, tiêu thụ trong nước và hướng tới xuất khẩu.

Mở rộng phát triển

Từ ngày 1/7/2025, thực hiện mô hình chính quyền 2 cấp, khu vực Mường La đã được sắp xếp, tổ chức lại, từ 16 xã, thị trấn cũ được hợp nhất, thành lập 5 xã mới là: Mường La, Mường Bú, Chiềng Lao, Chiềng Hoa và Ngọc Chiến. Sau khi sắp xếp, trên cơ sở rà soát và đánh giá tiềm năng, lợi thế của từng vùng, các xã đã đề ra những khâu đột phá chiến lược nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương trong giai đoạn mới.

Xã Mường La được thành lập trên cơ sở sáp nhập thị trấn ít Ong và các xã Nặm Păm, Chiềng San, Chiềng Muôn, Mường Trai và Pi Toong, mở không gian phát triển, kết nối vùng sản xuất, lòng hồ thủy điện và trung tâm hành chính. Xã hiện có 6 nhà máy thủy điện lớn, nhỏ và 39 hệ thống điện mặt trời, tổng công suất trên 6.700 Kw, tạo điều kiện cho xã phát triển du lịch cộng đồng tại cụm dân cư như Ít Ong, Mường Trai, gắn tham quan thủy điện với trải nghiệm văn hóa độc đáo. Các mô hình homestay, tuyến du lịch lòng hồ góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế, bảo tồn văn hóa, tạo việc làm và tăng thu nhập. Ông Nguyễn Văn Bắc, Bí thư Đảng ủy xã Mường La, cho biết: Đảng bộ xã đã đề ra 3 khâu đột phá chiến lược cho giai đoạn 2025-2030: Xây dựng chính quyền thân thiện, cải cách hành chính gắn chuyển đổi số; phát triển kinh tế tư nhân, hình thành chuỗi giá trị bền vững gắn với du lịch; hoàn thành cứng hóa giao thông nông thôn, xây dựng nông thôn mới sáng - xanh - sạch - đẹp - an toàn. Với mục tiêu phấn đấu tốc độ tăng trưởng giá trị sản phẩm bình quân 7-8%/năm; thu ngân sách nhà nước đến năm 2030 đạt 7,2 tỷ đồng; không còn hộ nghèo; xã đạt chuẩn nông thôn mới.

Tại xã Ngọc Chiến, là xã được giữ nguyên địa giới hành chính và đã được công nhận là xã đạt chuẩn nông thôn mới. Trong những năm qua, xã đã đạt nhiều kết quả ấn tượng, thành công trong việc kết hợp nông nghiệp sạch ứng dụng công nghệ cao với du lịch cộng đồng, tổng doanh thu từ nông nghiệp đạt khoảng 30 tỷ đồng/năm. Hoạt động du lịch phát triển mạnh với 35 cơ sở homestay, đáp ứng nhu cầu lưu trú và đạt tổng doanh thu khoảng 12 tỷ đồng mỗi năm. Nhờ những nỗ lực này, tỷ lệ hộ nghèo toàn xã đã giảm xuống chỉ còn 7,47%. Ông Nguyễn Minh Tuân, Bí thư Đảng ủy xã Ngọc Chiến, cho biết: Trong giai đoạn phát triển mới, Đảng bộ xã đặt mục tiêu trở thành xã khá của tỉnh, với 3 khâu đột phá: phát triển nông nghiệp an toàn, trái vụ, ứng dụng công nghệ cao gắn với du lịch cộng đồng; xây dựng cảnh quan, bảo vệ môi trường và hạ tầng du lịch; nâng cao hiệu quả cải cách hành chính gắn với chuyển đổi số. Đến năm 2030, phấn đấu thu nhập bình quân tăng 8-9%/năm, tỷ lệ hộ nghèo giảm dưới 6% và đón 18.000 lượt khách du lịch/năm.

Tiếp tục kế thừa những thành quả đạt được, các xã Mường La, Mường Bú, Chiềng Lao, Ngọc Chiến và Chiềng Hoa đang phát huy thế mạnh, tạo nên diện mạo kinh tế đa dạng, năng động. Với không gian và điểm xuất phát mới sau sắp xếp, bằng sự đồng lòng, quyết tâm, các xã khu vực Mường La hướng tới mục tiêu giảm nghèo bền vững, xây dựng quê hương giàu đẹp.