Co Mạ được sáp nhập từ 3 xã Co Mạ, Co Tòng và Pá Lông. Hiện xã có 33 bản, 2.877 hộ, với hơn 14.500 nhân khẩu; trong đó, đồng bào dân tộc Mông chiếm trên 90%. Địa hình chia cắt, nhiều bản cách xa trung tâm; hạ tầng thiếu đồng bộ; sản xuất nông nghiệp chủ yếu dựa vào nương rẫy; tỷ lệ hộ nghèo, cận nghèo ở mức cao. Trước sáp nhập, cả 3 xã đều thuộc diện đặc biệt khó khăn, nguồn lực đầu tư hạn hẹp, đời sống người dân còn thiếu thốn.

Ngay khi tiếp nhận Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi (giai đoạn 2021-2025) (Chương trình 1719), cấp ủy, chính quyền xã tập trung xác định những nhu cầu bức thiết, ưu tiên các hạng mục hạ tầng, nhà ở, nước sinh hoạt, mô hình sinh kế. Ông Ly A Chứ, Chủ tịch UBND xã Co Mạ, cho biết: Hằng năm, xã đánh giá từng hộ nghèo, cận nghèo để xác định nhu cầu hỗ trợ phù hợp. Cùng với nguồn lực từ Nhà nước, xã phối hợp mở nhiều lớp tập huấn kỹ thuật, hướng dẫn bà con phương pháp chăn nuôi, trồng trọt khoa học. Đồng thời, tạo điều kiện cho các hộ tiếp cận nguồn vốn vay phát triển kinh tế.

Sự đổi thay dễ thấy nhất là trong lĩnh vực giao thông. Tuyến đường dài 4 km qua 3 bản Tìa Lá, Xá Nhá A, B trước đây là đường đất, mùa mưa lầy lội, người dân phải mất nhiều giờ mới vận chuyển được nông sản xuống trung tâm xã. Từ năm 2024, tuyến đường được đầu tư nâng cấp từ nguồn vốn Chương trình 1719, tạo thuận lợi cho bà con đi lại và giao thương hàng hoá. Ông Mùa A Lầu, bản Tìa Lá, chia sẻ: Ngày trước, chở ngô, dong riềng vất vả lắm, mùa mưa thì gần như không đi được. Nay đường thông suốt, xe thu mua lên tận bản, bà con yên tâm sản xuất hơn.

Không chỉ giao thông được cải thiện, các mô hình sinh kế cũng được quan tâm đầu tư theo hướng thiết thực, sát nhu cầu từng bản, từng hộ. Từ năm 2024 đến nay, xã hỗ trợ hàng trăm con gia súc, gia cầm các loại; cấp téc nước sinh hoạt; hỗ trợ xóa nhà tạm cho hộ khó khăn. Đặc biệt, các dự án chăn nuôi tập trung đang phát huy hiệu quả tích cực, điển hình như Dự án nuôi bò cái sinh sản tại bản Tinh Lá và bản Tịa với tổng kinh phí gần 1,8 tỷ đồng; dự án nuôi ngựa với hơn 410 triệu đồng giúp người dân mở rộng đàn, tạo thêm nguồn thu ổn định. Bên cạnh đó, gần 500 triệu đồng được bố trí hỗ trợ téc nước, góp phần khắc phục tình trạng thiếu nước sinh hoạt - một trong những khó khăn lớn của người dân vùng cao.

Dẫn chúng tôi đi thăm một số gia đình được hỗ trợ bò trong bản, anh Vàng A Mai, Bí thư Chi bộ, Trưởng bản Co Mạ, cho biết: Năm 2024, bản được hỗ trợ 42 con bò, 10 téc nước và xóa 4 nhà tạm. Ngoài cấp giống, bà con được hướng dẫn kỹ thuật nên chủ động hơn, chuồng trại được làm kiên cố, sạch sẽ, tách biệt với nơi ở. Những téc nước mới được lắp đặt bên hiên nhà giúp bà con có điều kiện sinh hoạt thuận lợi hơn, không phải đi bộ hàng cây số để gùi từng can nước như trước. Nhiều hộ trong bản đã biết tính toán đầu tư xoay vòng, nuôi bò sinh sản, giữ lại bê cái để tăng đàn.

Gia đình ông Mùa Khua Xá, hộ nghèo ở bản Co Mạ, được hỗ trợ bò cái nền. Ông Xá chia sẻ: Nhờ Nhà nước hỗ trợ và được hướng dẫn kỹ thuật, tôi làm chuồng kiên cố, chuẩn bị thức ăn đầy đủ. Bò phát triển tốt, gia đình quyết tâm thoát nghèo trong năm nay.

Sản xuất nông nghiệp có nhiều chuyển biến, toàn xã gieo trồng hơn 3.378 ha cây lương thực, sản lượng đạt trên 8.690 tấn/năm. Diện tích cà phê duy trì 85 ha, trong đó, 15 ha cho thu hoạch với sản lượng khoảng 6 tấn quả/ha. Cây ăn quả 282 ha, gồm 152 ha sơn tra và 130 ha cây ăn quả các loại. Chăn nuôi tiếp tục phát triển theo hướng hàng hoá, với trên 4.500 con trâu, bò, 4.512 con lợn, 1.896 con dê và hơn 42.000 con gia cầm. Công tác phòng dịch, che chắn chuồng trại mùa đông được thực hiện thường xuyên, không để xảy ra dịch bệnh. Toàn xã có hơn 10.699 ha rừng, tỷ lệ che phủ đạt 49,9%.

Với sự quan tâm của Nhà nước và nỗ lực của cấp ủy, chính quyền và nhân dân, diện mạo xã vùng cao Co Mạ đang từng ngày thay đổi. Năm 2025, tỷ lệ hộ nghèo, cận nghèo giảm 6,18% so với năm 2024. Đây là cơ sở quan trọng để xã phấn đấu thoát khỏi diện đặc biệt khó khăn vào năm 2030.