Giai đoạn 2021-2025, theo Quyết định số 861/QĐ-TTg ngày 4/6/2021 của Thủ tướng Chính phủ về phê duyệt danh sách các xã khu vực III, khu vực II, khu vực I thuộc vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi (DTTS và MN), tỉnh ta có 11 huyện, 1 thành phố và 202 xã thuộc vùng đồng bào DTTS và MN; trong đó, có 66 xã khu vực I, 10 xã khu vực II và 126 xã khu vực III).

Từ 1/7/2025, thực hiện mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp, tỉnh Sơn La có 67 xã và 8 phường. Công tác phân định vùng đồng bào DTTS và MN giai đoạn 2026-2030 được thực hiện trên cơ sở các 75 đơn vị hành chính cấp xã mới đã được sắp xếp, đảm bảo tính đồng bộ giữa công tác xây dựng chính quyền địa phương tinh gọn và việc triển khai các chính sách dân tộc, an sinh xã hội theo khu vực mới.

Theo Nghị định số 272/2025/NĐ-CP của Chính phủ quy định, thôn, bản vùng đồng bào DTTS là thôn, bản có từ 15% người DTTS trở lên sinh sống ổn định thành cộng đồng; xã vùng đồng bào DTTS là xã đáp ứng ít nhất 1 trong 2 tiêu chí: Có từ 15% người DTTS trở lên sinh sống ổn định, có từ 4.500 người DTTS trở lên sinh sống ổn định. Tỉnh vùng đồng bào DTTS là tỉnh đáp ứng ít nhất 1 trong 2 tiêu chí: Có từ 15% người DTTS trở lên sinh sống ổn định; có từ 2/3 số xã trở lên là xã vùng đồng bào DTTS.

Căn cứ Nghị định số 272/2025/NĐ-CP của Chính phủ, UBND tỉnh đã chỉ đạo Sở Dân tộc và Tôn giáo phối hợp các sở, ngành hướng dẫn UBND cấp xã khẩn trương rà soát, xác định các tiêu chí phân định vùng đồng bào DTTS và MN đảm bảo chuẩn xác, đúng yêu cầu; đồng thời, ban hành các văn bản chỉ đạo, đôn đốc để đẩy nhanh tiến độ triển khai, rà soát; thành lập Hội đồng thẩm định kết quả xác định thôn, xã vùng đồng bào DTTS, kết quả phân định thôn đặc biệt khó khăn và xã khu vực I, II, III trên địa bàn tỉnh. Hội đồng chịu trách nhiệm kiểm tra, thẩm định, xác nhận tính hợp pháp, hợp lý và chính xác của toàn bộ dữ liệu (nhân khẩu, thành phần dân tộc, hạ tầng, địa hình...) làm cơ sở xác định bản, xã vùng đồng bào DTTS và MN theo tiêu chí mới.

Ông Nguyễn Xuân Hoàng, Phó Giám đốc Sở Dân tộc và Tôn giáo, cho biết: Sở đã thành lập Tổ giúp việc gồm chuyên viên các sở, ngành có kinh nghiệm, bám sát các tiêu chí của nghị định, trực tiếp rà soát từng đơn vị hành chính; yêu cầu các địa phương phối hợp cung cấp số liệu nhanh chóng, chính xác để phục vụ rà soát, tổng hợp, thẩm định sơ bộ và chuẩn bị hồ sơ trình Hội đồng thẩm định xem xét, quyết nghị danh sách bản, xã theo quy định. Đến hết ngày 7/12/2025, toàn tỉnh có 75/75 xã, phường gửi kết quả phân định về Sở, bước đầu thẩm định có 12 xã, phường đạt khu vực I; 4 xã đạt khu vực II và 59 xã đạt khu vực III.

Xã Phiêng Pằn được thành lập từ sáp nhập các xã Chiềng Lương, Phiêng Pằn và Nà Ớt, với 45 bản, dân số 24.687 người, gồm các dân tộc Thái, Mông, Kinh, Xinh Mun, Khơ Mú cùng sinh sống. Qua đánh giá, khảo sát, điều kiện cơ sở hạ tầng, năng lực phát triển kinh tế của xã còn nhiều hạn chế; 44/45 bản có từ 90% DTTS trở lên; tỷ lệ nghèo đa chiều 36,1%, cao gấp 8,9 lần so với tỷ lệ nghèo đa chiều chung của cả nước; tỷ lệ đường xã được cứng hóa mới chỉ đạt 52,9%; tiêu chí y tế, giáo dục chưa đạt chuẩn; chưa có trung tâm văn hóa - thể thao... Đối chiếu với các tiêu chí và trên cơ sở kết quả rà soát, xã đề nghị phân định thuộc khu vực III và 35/45 bản thuộc bản đặc biệt khó khăn.

Ông Lò Đức Ngọc, Chủ tịch UBND xã Phiêng Pằn, cho biết: Dù đã nỗ lực, xã vẫn gặp nhiều khó khăn về hạ tầng, thiếu dịch vụ cơ bản và tỷ lệ hộ nghèo còn cao. Trong bối cảnh sáp nhập xã và thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, việc phân định lại vùng đồng bào DTTS và MN là hết sức cần thiết, nhằm xác định đúng địa bàn, đối tượng thụ hưởng, qua đó tập trung nguồn lực, nâng cao hiệu quả chính sách và thúc đẩy phát triển các bản còn khó khăn.

Còn tại xã Gia Phù, có 2.342 hộ, qua rà soát, đồng bào DTTS chiếm 95,9%. Căn cứ kết quả đánh giá, xã đề nghị phân định thuộc khu vực III và có 11/28 bản đặc biệt khó khăn. Bà Ninh Thị Tâm Bình, Chủ tịch UBND xã, cho biết: Việc rà soát, phân định được thực hiện khách quan, chính xác, làm cơ sở xây dựng chính sách đầu tư, hỗ trợ, giảm nghèo và an sinh xã hội, bảo đảm phân bổ nguồn lực hiệu quả, đúng đối tượng. Khi được công nhận, xã sẽ tiếp tục thụ hưởng các chính sách đặc thù của Nhà nước giai đoạn 2026-2030, tạo động lực phát triển kinh tế - xã hội bền vững, nâng cao đời sống đồng bào các dân tộc.

Việc triển khai rà soát, phân định vùng đồng bào DTTS và MN có ý nghĩa quan trọng, góp phần bảo đảm các chính sách dân tộc của Đảng và Nhà nước đến đúng đối tượng, địa bàn; tạo cơ sở để xây dựng kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2026-2030, thúc đẩy phát triển bền vững vùng đồng bào DTTS và MN tỉnh.