Trong những năm qua, thực hiện Nghị quyết số 33-NQ/TW ngày 9/6/2014 của Trung ương Đảng (khóa XI) về "Xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước", Kết luận số 76-KL/TW ngày 4/6/2020 của Bộ Chính trị khóa XII về tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 33-NQ/TW ngày 9/6/2014 của Trung ương Đảng khóa XI; Nghị quyết Đại hội lần thứ XIII của Đảng; đặc biệt là phát biểu chỉ đạo của nguyên Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng tại Hội nghị Văn hóa toàn quốc năm 2022, Đảng bộ tỉnh ban hành Chương trình số 23-CTr/TU ngày 31/12/2014 về thực hiện Nghị quyết số 33-NQ/TW ngày 9/6/2014 của Trung ương Đảng (khóa XI) và Đề án "Xây dựng và phát triển văn hóa, con người Sơn La giai đoạn 2020- 2025, định hướng đến năm 2030, đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững"...

Điểm nhấn trong các văn bản của Đảng bộ tỉnh, Ban Thường vụ Tỉnh ủy là thấu triệt sâu sắc các quan điểm chỉ đạo của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh: Văn hóa soi đường cho quốc dân đi; văn hóa là hồn cốt của dân tộc, là nền tảng tinh thần vững chắc của xã hội, là sức mạnh nội sinh quan trọng bảo đảm sự phát triển bền vững và bảo vệ vững chắc Tổ quốc, vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.

Xây dựng văn hóa, con người Sơn La tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, để văn hóa trở thành sức mạnh nội sinh, động lực phát triển bền vững, góp phần thực hiện khát vọng xây dựng quê hương, đất nước phát triển phồn vinh, hạnh phúc. Khơi dậy, phát huy ý chí tự lực tự cường, khát vọng vươn lên của nhân dân, đẩy mạnh đổi mới, sáng tạo. Huy động và sử dụng hiệu quả các nguồn lực, khai thác và phát huy cao nhất các giá trị văn hóa, con người; phát triển và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực; bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống các dân tộc. Xây dựng văn hóa và con người Sơn La phát triển toàn diện, hướng đến chân - thiện - mỹ, thấm nhuần tinh thần dân tộc, nhân văn, dân chủ và khoa học.

Xây dựng văn hóa, con người Sơn La là nhiệm vụ quan trọng, thường xuyên, kiên trì, lâu dài của cả hệ thống chính trị dưới sự lãnh đạo của Đảng bộ tỉnh, Nhân dân là chủ thể sáng tạo. Phát triển văn hóa, con người Sơn La phải được đặt ngang hàng với phát triển kinh tế, chính trị, xã hội. Kết hợp chặt chẽ, hài hòa giữa phát triển kinh tế với phát triển văn hóa - xã hội và bảo vệ tài nguyên môi trường, lấy phát triển văn hóa, xây dựng con người làm yếu tố cốt lõi để phát triển kinh tế - xã hội; đảm bảo sự thống nhất giữa yếu tố văn hóa và con người với phát triển kinh tế. Phát huy mạnh mẽ giá trị văn hóa các dân tộc Sơn La và vùng Tây Bắc; tăng đầu tư cho phát triển sự nghiệp văn hóa.

Phát triển văn hóa vì sự hoàn thiện nhân cách con người, xây dựng con người để phát triển văn hóa, trọng tâm là chăm lo xây dựng con người Sơn La có nhân cách, lối sống tốt đẹp, hướng đến các giá trị văn hóa hiện đại, đáp ứng yêu cầu hội nhập và phát triển bền vững với các phẩm chất cơ bản: "Yêu nước, đoàn kết, nhân ái, tự cường , nghị lực, trung thực, thân thiện, cần cù, sáng tạo, khát vọng vươn lên".

Đảng bộ tỉnh đã chỉ đạo triển khai đồng bộ, toàn diện, hiệu quả các nhiệm vụ giải pháp, trọng tâm là: Tăng cường nâng cao nhận thức, hiệu quả công tác lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, chính quyền, phát huy vai trò của Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội trong xây dựng văn hóa, con người. Cấp ủy đảng và chính quyền các cấp phải nhận thức sâu sắc và quán triệt đầy đủ các quan điểm, tư tưởng chỉ đạo của Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng ta về vai trò, vị trí, tầm quan trọng của văn hoá, con người và trên cơ sở đó xây dựng các chương trình, kế hoạch cụ thể hóa trong thực hiện.

Huy động tối đa các nguồn lực để phát triển văn hoá, con người. Khắc phục tư tưởng "duy kinh tế", chỉ tập trung cho kinh tế mà ít quan tâm đến văn hoá. Thực hiện nghiêm quan điểm "phát triển văn hoá là nền tảng tinh thần vững chắc của xã hội"; "văn hoá phải được đặt ngang hàng với kinh tế, chính trị, xã hội"; đặc biệt, quán triệt tư tưởng Hồ Chí Minh "Văn hóa soi đường quốc dân đi".

Khơi dậy tinh thần yêu nước, ý chí tự cường, tinh thần đoàn kết, khát vọng phát triển quê hương, đất nước phồn vinh, hạnh phúc của toàn thể cán bộ, đảng viên, chiến sĩ và nhân dân các dân tộc Sơn La. Phát huy cao độ những giá trị văn hóa, sức mạnh và tinh thần cống hiến của con người Sơn La, tạo nguồn lực nội sinh và động lực đột phá để góp phần thực hiện thành công mục tiêu phát triển đất nước đến năm 2025, 2030, tầm nhìn 2045 mà Đại hội XIII của Đảng đã đề ra đó là thực hiện thành công mục tiêu đưa nước ta trở thành quốc gia phát triển theo định hướng xã hội chủ nghĩa vào giữa thế kỷ XXI. Đồng thời đưa Sơn La hướng tới mục tiêu đến năm 2030 và tầm nhìn đến 2045: Có nền hành chính minh bạch, kinh tế phát triển, văn hóa đặc sắc, xã hội văn minh, con người phát triển toàn diện, nhân dân hạnh phúc.

Xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh, văn minh, xây dựng văn hóa trong chính trị và kinh tế. Xây dựng đồng bộ môi trường văn hoá, đạo đức xã hội lành mạnh, văn minh. Xây dựng môi trường sống, học tập và làm việc hạnh phúc, xây dựng văn hóa trong Đảng và hệ thống chính trị, trong từng cộng đồng, cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp, trường học, mỗi gia đình phải là một môi trường văn hóa lành mạnh, no ấm, tiến bộ, hạnh phúc.

Chú trọng xây dựng văn hóa trong Đảng và hệ thống chính trị, các cơ quan, đơn vị. Mỗi cán bộ, đảng viên phát huy vai trò nêu gương trong xây dựng ý chí, khát vọng phát triển của bản thân. Không ngừng học tập, tu dưỡng, rèn luyện, trau dồi đạo đức cách mạng, tự giác nêu gương cần, kiệm, liêm, chính, lao động sáng tạo, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm.

Không ngừng nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động văn hóa, bảo tồn và phát triển văn hóa mang bản sắc của Sơn La đưa các giá trị văn  hóa, con người trở thành nguồn tài nguyên quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội. Tập trung nguồn lực cho phát triển văn hóa, huy động và sử dụng hiệu quả các nguồn lực từ nhà nước, xã hội, các tổ chức văn hóa quốc tế để đầu tư xây dựng, phát triển văn hóa, con người Sơn La tương xứng với đầu tư phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh.

Tiếp tục nghiên cứu, ban hành các cơ chế, chính sách huy động nguồn lực cho phát triển văn hóa, xây dựng con người. Bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống, khích lệ sáng tạo các giá trị văn hóa mới, tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại, làm giàu bản sắc văn hóa các dân tộc của tỉnh. Bảo tồn, phát huy các giá trị di sản văn hóa vật thể, phi vật thể, phát huy giá trị các danh lam thắng cảnh, di tích lịch sử - văn hóa; các loại hình nghệ thuật, lễ hội, nghi lễ truyền thống, các di sản văn hóa của các dân tộc

Đa dạng hóa các loại hình hoạt động văn học, nghệ thuật, khích lệ sáng tạo các giá trị văn hóa mới, đảm bảo sự hài hòa giữa truyền thống và hiện đại. Phát triển du lịch gắn với bảo tồn văn hóa và phát triển kinh tế. Triển khai thực hiện có hiệu quả thực hiện Đề án "Phát triển du lịch tỉnh Sơn La đến năm 2025, định hướng đến năm 2030" của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh. 

Củng cố, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực ngành văn hóa đáp ứng yêu cầu thực hiện nhiệm vụ trong tình hình mới. Phát triển công nghiệp văn hóa đi đôi với xây dựng, hoàn thiện thị trường văn hóa phục vụ cho phát triển kinh tế - xã hội. Phát triển thị trường dịch vụ, sản phẩm văn hóa trên địa bàn tỉnh nhằm khai thác, phát huy những tiềm năng, bản sắc của văn hóa Sơn La gắn với du lịch, dịch vụ.

Chủ  động, tích cực hội nhập quốc tế về văn hóa, tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại. Mở rộng giao lưu, hợp tác văn hoá với các vùng miền trong nước và quốc tế, với các quốc gia, vùng lãnh thổ có quan hệ kết nghĩa, hợp tác trên các lĩnh vực với tỉnh, đặc biệt là với các tỉnh của nước bạn Lào, coi đây là giải pháp quan trọng góp phần bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa

 Chú trọng xây dựng con người Sơn La phát triển toàn diện, đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững, phồn vinh, hạnh phúc. Xây dựng con người Sơn La phát triển toàn diện, gắn kết chặt chẽ, hài hòa giữa giá trị truyền thống và hiện đại, có đầy đủ các tiêu chí của con người Việt Nam: "Yêu nước, đoàn kết, nhân ái, nghĩa tình, trung thực, nghị lực, thân thiện, cần cù, sáng tạo", hướng tới chuẩn mực con người văn minh, hiện đại, trí tuệ, bản lĩnh, tự tin, tự trọng, đột phá, dám nghĩ, dám làm, có ý chí khát vọng vươn lên mạnh mẽ xây dựng quê hương, đất nước phồn vinh, hạnh phúc.

Phát huy tối đa nhân tố con người, con người là trung tâm, chủ thể, là nguồn lực chủ yếu và mục tiêu sự phát triển của tỉnh. Có ý thức tự trọng, tự chủ, sống có trách nhiệm với Tổ quốc, với nhân dân, với cộng đồng, xã hội, gia đình và bản thân; có lương tâm nghề nghiệp, coi trọng giá trị lao động, ý thức chấp hành pháp luật, thực hiện quyền lợi, trách nhiệm, nghĩa vụ công dân. Có tác phong, đạo đức lối sống trong sáng, lành mạnh, đoàn kết, thân thiện, cần cù, trung thực, dân chủ, kỷ luật, lối suy nghĩ tích cực, tôn trọng, biết quan tâm, chia sẻ, lan tỏa yêu thương với cộng đồng. Có ý thức tự giác, văn minh, lịch sự trong bảo vệ môi trường, tham gia giao thông, sử dụng các dịch vụ công cộng...

Đồng thời, xây dựng cong người Sơn La có tri thức, trình độ học vấn, chuyên môn cao, có năng lực sáng tạo và kỹ năng hoạt động thực tiễn; năng lực thu thập, phân tích và xử lý thông tin trong điều kiện hội nhập, toàn cầu hóa; có tư duy độc lập, khả năng thích nghi nhanh, khát vọng vươn lên, làm chủ khoa học, kỹ thuật, công nghệ hiện đại.

Ngoài ra, có khả năng cảm nhận, thưởng thức và sáng tạo ra các giá trị chân - thiện - mỹ; biết khẳng định, tôn vinh cái đẹp, cái đúng, biết đấu tranh phê phán, đẩy lùi cái xấu, cái ác, cái tiêu cực trong xã hội. Về thể chất: Đảm bảo các tiêu chí về tuổi thọ, sức khỏe, thể lực, tầm vóc đáp ứng yêu cầu xây dựng, bảo vệ Tổ quốc và hội nhập quốc tế.

Những năm qua, các cấp ủy, chính quyền, nhân dân trong tỉnh đã tập trung thực hiện tốt phong trào "Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa", "Xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh",  xây dựng đơn vị văn hóa đi vào chiều sâu, tạo được sức lan tỏa và đạt hiệu quả thiết thực. Chú trọng xây dựng văn hóa trong chính trị, cụ thể hóa các quy định chuẩn mực về đạo đức, tác phong, lề lối làm việc của cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức. Việc xây dựng văn hóa trong kinh tế, nhất là cải thiện môi trường đầu tư, cải cách hành chính, tạo điều kiện tốt nhất cho doanh nhân, doanh nghiệp đầu tư phát triển kinh tế; xây dựng văn hóa doanh nghiệp, văn hóa doanh nhân được quan tâm chỉ đạo; bảo đảm cạnh tranh lành mạnh.

Chất lượng, hiệu quả hoạt động văn hóa tiếp tục được nâng cao: Công tác bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa của các dân tộc đạt được nhiều kết quả tích cực, nhiều di sản văn hóa vật thể và phi vật thể đã được nhận diện, nghiên cứu, bảo vệ và phát huy giá trị. Hệ thống các thiết chế văn hoá được đầu tư và phát huy hiệu quả. Phong trào văn hóa, văn nghệ, thể dục, thể thao trong quần chúng nhân dân phát triển mạnh mẽ. Hoạt động sáng tạo văn học, nghệ thuật ngày càng phong phú, đa dạng.

 Cộng đồng các dân tộc Sơn la và vùng miền núi phía Bắc đã có nhiều giá trị văn hóa bản sắc được UNESCO ghi danh là di sản văn hoá phi vật thể đại diện của nhân loại như: Nghệ thuật Xoè Thái; di sản văn hoá phi vật thể Mo Mường; Khu Du lịch Quốc gia Mộc Châu được công nhận là điểm đến thiên nhiên hành đầu của Việt Nam, Châu Á và thế giới năm 2022, 2023. Thành phố Sơn La được UNESCO ghi danh vào "Mạng lưới thành phố học tập toàn cầu".

Bên cạnh đó, công tác xây dựng và phát triển văn hóa, con người Sơn La vẫn còn những vấn đề từ thực tiễn cần tiếp tục được quan tâm như: Nhận thức của một số cấp ủy, chính quyền và một bộ phận nhân dân về xây dựng, phát triển văn hóa, con người Sơn La chưa ngang tầm với vai trò là nền tảng tinh thần, động lực mạnh mẽ, sức mạnh  nội sinh quan trọng cho phát triển bền vững, phồn vinh, hạnh phúc.

Vị trí, vai trò của văn hóa chưa thực sự được đặt ngang hàng với kinh tế, chính trị, xã hội. Môi trường văn hóa có những mặt chưa thực sự lành mạnh. Hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về văn hóa có mặt còn bất cập, chưa theo kịp yêu cầu của thực tiễn. Công tác lãnh đạo, chỉ đạo, quản lý chưa thực sự đổi mới, nhất là trong việc xây dựng, đào tạo, bố trí đội ngũ cán bộ làm công tác văn hóa. Việc bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hoá đạt hiệu quả chưa cao. Chưa phát huy mạnh mẽ sức mạnh tổng hợp, sự gắn kết chặt chẽ, đồng bộ của các chủ thể văn hoá, khích lệ, động viên tính tích cực xã hội của nhân dân, nhất là đội ngũ văn nghệ sĩ, trí thức.

Việc xây dựng hệ giá trị văn hoá và hệ giá trị chuẩn mực của con người Sơn La thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế chưa đạt được mục tiêu đề ra (về tri thức văn hóa nhân loại, trình độ ngoại ngữ, tin học, kỹ năng xã hội, đáp ứng tiêu chí xây dựng công dân quốc gia, công dân toàn cầu). Chất lượng nguồn nhân lực có mặt còn hạn chế. Một số tệ nạn xã hội, còn diễn biến phức tạp. Một bộ phận nhân dân còn tư tưởng trông chờ, ỷ lại, cam chịu, thiếu ý chí tự lực, cường khát vọng vươn lên trong cuộc sống.

Các vấn đề nêu trên đòi hỏi cần có các giải pháp khắc phục trong sự nghiệp phát triển văn hóa, xây dựng con người Sơn La phát triển toàn diện trong thời gian tới.

(Còn nữa)