Đây là chủ đề của ngày Dân số Việt Nam 26/12 năm nay, với mục đích góp phần nâng cao nhận thức của cộng đồng, xã hội và giới trẻ về chăm sóc sức khỏe sinh sản vị thành niên, thanh niên, nhằm giảm tình trạng mang thai ngoài ý muốn và phá thai của vị thành niên/thanh niên, nâng cao chất lượng dân số. Điều này đã và đang được các cấp, các ngành trong tỉnh triển khai nhiều hoạt động thông qua việc tuyên truyền, tư vấn, khám sức khỏe trước hôn nhân; tầm soát, chẩn đoán và điều trị sớm bệnh tật trước sinh và sơ sinh.

Cán bộ Trạm Y tế xã Chiềng Ban (Mai Sơn) hướng dẫn người dân sử dụng bao cao su.

Hiện nay, tình trạng vị thành niên (VTN)/thanh niên mang thai ngoài ý muốn có chiều hướng gia tăng. Điều đáng bàn là, mang thai ở tuổi VTN dễ tạo sự khủng hoảng về tình cảm, cản trở việc học hành, tâm lý sợ hãi và chịu nhiều áp lực từ phía gia đình, nhà trường, xã hội. Hơn nữa, các biến chứng khi mang thai và sinh con ở tuổi VTN còn là nguyên nhân gây tử vong mẹ. Đặc biệt, tỷ lệ thương tật và tử vong do nạo hút thai không an toàn ở trẻ em gái VTN khá cao. Nguyên nhân dẫn đến tuổi VTN mang thai ngoài ý muốn là do nhận thức và kỹ năng sống còn hạn chế, thiếu sự quan tâm của gia đình. Trong khi đó, việc giáo dục kiến thức về sức khỏe sinh sản, chăm sóc sức khỏe sinh sản, sức khỏe tình dục ở nhà trường mang tính phong trào. Hơn nữa, ở một số xã vùng cao còn tồn tại phong tục tập quán lạc hậu, nên đã xảy ra tình trạng tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống... dẫn đến việc mang thai và sinh đẻ sớm, phá thai không an toàn, nhiễm khuẩn đường sinh sản và mắc các bệnh lây truyền qua đường tình dục... Mặc dù nhu cầu về các dịch vụ chăm sóc sức khỏe sinh sản tăng lên, nhưng việc tiếp cận với các dịch vụ sức khỏe sinh sản còn hạn chế.

Trước thực tế trên, thời gian qua, ngành Y tế đã phối hợp với ngành Giáo dục - Đào tạo thành lập và duy trì hoạt động Câu lạc bộ Bạn gái tiêu biểu tại 24 trường trung học phổ thông thuộc 12 huyện, thành phố. Với các hình thức sinh hoạt ngoại khóa, sinh hoạt chuyên đề, lồng ghép tuyên truyền trong các buổi giao lưu văn nghệ, hoạt động văn hóa... Các câu lạc bộ đã góp phần nâng cao nhận thức về công tác dân số - KHHGĐ cho học sinh các trường, cũng như trang bị thêm cho các em kiến thức về sức khỏe sinh sản, tránh trường hợp mang thai ngoài ý muốn. Riêng năm 2018, các mô hình tư vấn sức khỏe tiền hôn nhân trong toàn tỉnh đã thực hiện tư vấn cho trên 30.690 trường hợp, trong đó 1.002 cặp chuẩn bị kết hôn.

Bên cạnh đó, các mô hình can thiệp giảm thiểu tảo hôn và kết hôn cận huyết thống tại 35 xã và 12 trường phổ thông dân tộc nội trú tỉnh duy trì hoạt động hiệu quả. Nội dung sinh hoạt của các mô hình tập trung tuyên truyền về tác hại của tảo hôn và kết hôn cận huyết thống, hệ lụy của mất cân bằng giới tính khi sinh, kiến thức chăm sóc sức khỏe sinh sản, tác dụng của việc sàng lọc trước sinh và sàng lọc sơ sinh... Ngoài ra, còn tuyên truyền trên hệ thống loa truyền thanh của các xã triển khai mô hình; tuyên truyền trong các cuộc họp của xã, các đoàn thể, cuộc họp bản; lồng ghép tuyên truyền trong các hoạt động văn hóa, văn nghệ tại cơ sở... Nhờ vậy, năm 2018, ở 35 xã thực hiện mô hình đã giảm 16 cặp tảo hôn so với năm 2017; 12 trường phổ thông dân tộc nội trú không có trường hợp bỏ học để lấy vợ, lấy chồng...

Tiếp tục thực hiện hiệu quả công tác “Chăm sóc sức khỏe sinh sản VTN, thanh niên vì tương lai giống nòi”, trong thời gian tới, ngành Y tế Sơn La tập trung thực hiện các giải pháp đồng bộ, nhằm hạn chế mức thấp nhất các nguy cơ có hại cho sức khỏe của trẻ VTN, thanh niên, như: Kết hôn sớm, kết hôn cận huyết thống, có thai ngoài ý muốn... Trong đó, triển khai thực hiện Đề án: “Tăng cường tư vấn cung cấp dịch vụ dân số- KHHGĐ/chăm sóc sức khỏe sinh sản cho VTN, thanh niên”. Phối hợp với các cơ quan truyền thông đại chúng tuyên truyền nâng cao nhận thức về công tác bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe VTN, thanh niên. Xây dựng mô hình điểm cơ sở cung cấp “dịch vụ thân thiện”, “dịch vụ tư vấn thân thiện” cho VTN và thanh niên tại Thành phố và các huyện có đủ điều kiện thực hiện. Nâng cao trình độ kỹ thuật và kỹ năng tư vấn cho cán bộ cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe sinh sản tuyến tỉnh, huyện, xã về chăm sóc sức khỏe vị thành niên và thanh niên...

Để giúp các em ở tuổi VTN, thanh niên hiểu và có kiến thức về chăm sóc sức khỏe sinh sản, nhận thức rõ hậu quả của việc kết hôn sớm, kết hôn cận huyết thống, có thai ngoài ý muốn, rất cần có sự phối hợp giữa các cơ quan chức năng, gia đình, nhà trường và là trách nhiệm của toàn xã hội, góp phần nâng cao chất lượng dân số, vì tương lai giống nòi.