Với lòng hồ thủy điện rộng trên 10.500 ha với nhiều cảnh sắc đẹp, Quỳnh Nhai được ví như “Vịnh Hạ Long” của vùng Tây Bắc. Nơi đây, còn là vùng đất giàu bản sắc văn hóa, có nhiều lễ hội truyền thống độc đáo của cư dân vùng sông nước dọc đôi bờ sông Đà... đang là điểm đến hấp dẫn của du khách gần xa.

Du khách tham quan Đền Nàng Han tại huyện Quỳnh Nhai.

Trong cái nắng ấm áp của những ngày xuân, chúng tôi lại có dịp đến với vùng đất huyền thoại bên dòng sông Đà. Điểm đến đầu tiên chúng tôi đặt chân tới là Đền thờ Nàng Han. Đền Nàng Han tọa lạc vị trí đắc địa của xã Mường Giàng, lưng tựa vào núi đồi, mặt hướng ra bao quát cả vùng lòng hồ, đến đây ai nấy đều có cảm giác thanh tịnh, yên lành. Đưa chúng tôi thăm Đền, cô hướng dẫn viên xinh đẹp, duyên dáng Hoàng Thị Chung trong bộ trang phục của dân tộc Thái trắng giới thiệu: Truyền thuyết xưa có vị nữ tướng anh hùng tên Nàng Han, sau khi cầm quân đánh đuổi giặc ra khỏi bờ cõi, cũng là chiều 30 Tết, Nàng lệnh cho quân sĩ xuống sông tắm rửa, gội đầu chuẩn bị đón mừng năm mới, đón mừng bản mường yên vui trở lại. Từ đó, Lễ hội gội đầu đã trở thành lễ hội quan trọng trong đời sống tâm linh của bà con dân tộc Thái trắng, thể hiện tinh thần đoàn kết, tương thân tương ái và đạo lý uống nước nhớ nguồn cao đẹp của dân tộc. Bước vào năm mới, mọi người trong bản đều phải gội đầu để rửa trôi, rũ bỏ những vất vả, bệnh tật, điều không may mắn của năm cũ, tống tiễn tai ương, nhọc nhằn, bệnh tật xuôi theo dòng nước đi mãi không lặp lại; đồng thời cầu cho người người có sức khỏe, năm mới tốt lành, mưa thuận, gió hòa, mùa màng bội thu. Để bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa tinh thần và đáp ứng nguyện vọng của đông đảo nhân dân các dân tộc huyện Quỳnh Nhai, năm 2012, huyện đã tổ chức di dời, khôi phục, xây dựng Đền Nàng Han đến địa điểm Huổi Nghịu, xã Mường Giàng. Được biết, Đền Nàng Han không chỉ là nơi sinh hoạt tín ngưỡng, mà còn là điểm du lịch hấp dẫn gắn với lễ hội gội đầu của người Thái trắng Quỳnh Nhai.

Rời Đền Nàng Han, chúng tôi di chuyển ra cầu Pá Uôn bắc ngang sông Đà nối Sơn La với các tỉnh vùng Tây Bắc: Lai Châu, Điện Biên, Lào Cai. Từ xa nhìn lại, cây cầu tựa như dải lụa trắng vắt ngang dòng nước biếc trên lòng hồ mênh mông sông nước. Đứng trên mặt cầu, chúng tôi thưởng ngoạn bức tranh sơn thủy hữu tình, có non, có nước xen những ngọn đồi trùng điệp soi bóng xuống mặt hồ. Những tia nắng phản chiếu xuống mặt hồ sáng lấp lánh như dát bạc, thôi thúc bà con vùng hồ ra sông quăng chài, thả lưới đánh bắt cá, tôm... Cầu Pá Uôn đã được Tổ chức kỷ lục Việt Nam xác nhận là cây cầu có trụ cao nhất Việt Nam với trụ chính cao 98,6m. Đây vừa là vinh dự, là cơ hội để quảng bá du lịch Sơn La nói chung, du lịch Quỳnh Nhai nói riêng. Cây cầu không chỉ gắn với công trình thủy điện lớn nhất Đông Nam Á mà còn tạo điểm nhấn, hấp dẫn du khách đến với Sơn La, đến với Quỳnh Nhai...

Du khách tham quan lòng hồ thủy điện Sơn La tại địa bàn Quỳnh Nhai.

Thế rồi, phần mong đợi nhất là đi thuyền khám phá lòng hồ thủy điện đã đến, khiến ai cũng háo hức. Từ bến Pá Uôn, chiếc thuyền sắt rẽ sóng đưa chúng tôi rời bến, ngược dòng Đà giang, len lỏi vào luồng lạch giữa những dãy núi đá vôi trùng điệp ẩn hiện sau lớp sương giăng. Rồi chúng tôi cũng đến cột mốc trên đồi Cao Pô giữa mênh mông sóng nước, từng là vị trí đặt trạm phát sóng truyền hình và là điểm cao nhất của trung tâm huyện lỵ Quỳnh Nhai cũ. Giữa không gian thoáng đãng, đầy nét hoang sơ, chúng tôi thỏa sức chiêm ngưỡng vẻ đẹp đôi bờ sông. Từng đảo lớn nhỏ được tô vẽ với những gam màu sống động, có đảo được phủ xanh bởi những cánh rừng; có đảo nổi bật với gam màu tươi mới của những nương lúa; rồi những bán đảo với những ngôi nhà sàn ngói đỏ ẩn hiện dưới cánh rừng xanh thẳm... du khách trong đoàn ai nấy đều trầm trồ thưởng ngoạn, người chụp ảnh, quay phim phát trực tiếp qua facebook, zalo để khoe cảnh đẹp với bạn bè. 

Trưa đến, con thuyền ghé vào bản Bon, xã Mường Chiên, nằm ngay bên bờ sông Đà, với những thửa ruộng bán ngập xen vào những ngôi nhà sàn truyền thống. Đón chúng tôi, ông Điêu Văn Vĩnh, Trưởng bản Bon tay bắt mặt mừng: Cơ sở hạ tầng phục vụ du lịch của bản đều là những thứ gắn liền với cuộc sống hằng ngày, mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc. Trong năm mới này, bản sẽ được huyện chọn để xây dựng bản du lịch cộng đồng, xây dựng kế hoạch tôn tạo, quy hoạch khu vực suối nước nóng trong bản. Bây giờ, đến với bản Bon không chỉ được ngắm cảnh đẹp, mà còn được tìm hiểu những nét văn hóa của người Thái trắng, được thưởng thức nét ẩm thực phong phú của người dân nơi đây với món khẩu lam, khẩu háng, pa pỉnh tộp, pa dảng, gà mọ..., hòa mình trong vòng xòe, say mê trong tiếng đàn tỉnh tẩu thanh thoát. Sự gần gũi, thân thiện giàu lòng mến khách của người dân tạo những ấn tượng không thể quên. Chị Nguyễn Thu Huyền, du khách đến từ Hà Nội thốt lên: Tôi đã đi du lịch nhiều nơi, nhưng hết sức thú vị khi được đến vùng quê này. Thiên nhiên ở đây rất hoang sơ, kỳ vĩ; con người vô cùng thân thiện; đồ ăn cũng rất đặc biệt. Chắc chắn, Quỳnh Nhai sẽ là điểm đến của nhiều du khách gần xa.

Với hơn 10.500 ha mặt hồ đã và đang trở thành một trong những thế mạnh của Quỳnh Nhai, vừa khai thác các nguồn lợi thủy sản, vừa thúc đẩy phát triển kinh tế, trong đó có tiềm năng du lịch. Quỳnh Nhai đang tiếp tục tập trung khảo sát, xây dựng tuyến, điểm du lịch cộng đồng và du lịch lòng hồ thủy điện Sơn La gắn giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc; tạo điều kiện tốt nhất để kêu gọi thu hút đầu tư về nguồn lực và nhân lực, xây dựng hệ thống cơ sở hạ tầng phục vụ du lịch; nâng cao nhận thức của người dân về cách làm du lịch. Thật mừng, hiện nay, đã có Công ty CP Cơ khí Sơn La đang đầu tư xây dựng khu du lịch lòng hồ tại xã Chiềng Ơn. Ngoài ra, còn có một số doanh nghiệp, HTX đang hoàn thiện các thủ tục để xây dựng nhà hàng, khách sạn, khu du lịch sinh thái tại Quỳnh Nhai.

Một ngày khám phá vùng đất, những địa điểm du lịch hấp dẫn ở Quỳnh Nhai dĩ nhiên là không đủ, nhưng đã đọng lại bao cảm xúc, ấn tượng khó quên, khiến mọi người càng thêm yêu vùng đất và con người nơi đây.