Được Hội Khuyến học huyện Quỳnh Nhai giới thiệu, chúng tôi đến vùng quê sông nước Chiềng Bằng để tìm hiểu về dòng họ Là - một dòng họ hiếu học tiêu biểu có truyền thống từ lâu đời ở nơi đây.

Tour du lịch lòng hồ thủy điện của HTX Happy Land Quỳnh Nhai do anh Là Văn Phong sáng lập.

Học để có kiến thức, xóa bỏ cái nghèo

Tiếp chúng tôi, ông Là Văn Khặn, Trưởng dòng họ Là kể về dòng họ với nét mặt đầy tự hào. Qua câu chuyện chúng tôi được biết, dòng họ Là có 102 hộ, từ lâu đời đã gắn bó nơi vùng sông nước Chiềng Bằng. Cuộc sống các hộ trong dòng họ chủ yếu phụ thuộc vào nông nghiệp nên việc áp dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất nâng cao năng suất cây trồng, vật nuôi là việc làm thường xuyên của các hộ gia đình. Nhưng để áp dụng hiệu quả khoa học kỹ thuật vào sản xuất đòi hỏi phải có kiến thức. Nhất là khi tích nước lòng hồ thủy điện Sơn La, hàng trăm ha đất ruộng, nương rẫy của người dân Chiềng Bằng phải nhường chỗ cho lòng hồ thủy điện, đất sản xuất ít mà người dân chỉ quen làm ruộng, nương, nay sống giữa sóng nước mênh mông, đòi hỏi phải có kiến thức để tận dụng mặt nước lòng hồ phát triển kinh tế. Chính vì lẽ đó, việc học tập của con cháu luôn được các hộ trong dòng họ quan tâm, luôn tạo điều kiện giúp đỡ, hỗ trợ nhau, chu cấp cho các cháu có điều kiện học tập tốt nhất, bởi tất cả cùng chung tâm niệm, phải học để có kiến thức mới xóa được đói nghèo, làm giàu trên mảnh đất quê hương.

Cũng vì lý do này, không khó để nhận ra điểm chung trong các gia đình họ Là, việc học  của con cháu luôn được đặt ở vị trí hàng đầu. Ông Là Văn Khặn, Trưởng dòng họ Là cho biết thêm: Ngày trước thế hệ cha ông và chúng tôi không được học nhiều nên làm việc gì cũng khó. Xác định tầm quan trọng của việc học, chúng tôi luôn động viên, tạo điều kiện hết mức để con cháu được học đến nơi, đến chốn. Bởi, càng học nhiều càng có nhiều kiến thức thì làm việc gì cũng hiệu quả nhất là việc áp dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất, xóa đói nghèo. Các hộ trong dòng họ đều thống nhất đóng góp vào quỹ khuyến học, để khen thưởng các cháu học giỏi, hỗ trợ phần nào cho các cháu có hoàn cảnh khó khăn vươn lên học tập. Đã thành thông lệ, hằng năm vào dịp cuối năm, các gia đình trong dòng họ đã tổ chức gặp mặt để tổng kết lại một năm hoạt động, trao đổi kinh nghiệm nuôi dạy, giáo dục con cháu tích cực học hành, phấn đấu thành người có ích và khen thưởng các cháu đạt học sinh giỏi và những cháu thi đỗ đại học, cao đẳng. Vào đầu xuân năm mới, các gia đình lại quây quần bên nhau họp bàn đưa ra những mục tiêu phấn đấu để ngày càng có nhiều con em trong dòng họ được học hành cao hơn, là người có ích cho gia đình, dòng họ và cộng đồng. Từ những việc làm này, việc học của con cháu ngày càng được quan tâm, tình đoàn kết trong dòng họ càng thêm bền chặt.

Thành quả từ tinh thần hiếu học

Với sự quan tâm, động viên kịp thời của gia đình, dòng họ nên không phân biệt trai, gái  đều được đến trường đúng độ tuổi, không có tình trạng bỏ học. Dòng họ đã có trên 30 cháu tốt nghiệp đại học, cao đẳng, hơn 20 cháu đang theo học đại học, cao đẳng; hằng năm trên 80% số gia đình trong dòng họ được công nhận gia đình hiếu học; nhiều con, em trong dòng họ công tác tại các cơ quan của huyện, xã, là những giám đốc năng động, nhanh nhạy đang làm giàu trên chính mảnh đất quê hương... Đây thực sự là những tấm gương sáng để con cháu các gia đình họ Là tiếp tục nỗ lực trên con đường học tập và rèn luyện. Cũng nhờ quan tâm đến việc học mà trình độ dân trí của dòng họ Là ngày càng được nâng lên, cuộc sống của các gia đình ngày càng ấm no. Đến nay, trong 102 hộ của dòng họ chỉ có 1 hộ nghèo, đang được dòng họ giúp đỡ hỗ trợ để phấn đấu thoát nghèo trong năm nay. Đặc biệt, tận dụng diện tích mặt nước lòng hồ thủy điện Sơn La, nhiều hộ trong dòng họ Là đã tập trung  phát triển hơn 400 lồng nuôi cá, mang lại thu nhập cao; nhiều hộ là điển hình sản xuất, kinh doanh giỏi, thu nhập từ 200 - 300 triệu đồng/năm trở lên, có điều kiện chăm lo cho con cái học hành đầy đủ, tham gia các hoạt động của dòng họ, của bản, xã.

Tiêu biểu về tinh thần hiếu học trong dòng họ phải kể đến chàng trai thuộc thế hệ “9x” Là Văn Phong, sinh gia trong gia đình nhà nông, ngay từ bé Phong luôn được gia đình giáo dục tầm quan trọng của việc học nên em luôn học tập chăm chỉ. Năm 2014, sau khi tốt nghiệp chuyên ngành Quản trị Kinh doanh, Khoa Kinh tế của Trường Đại học Tây Bắc, với kiến thức được học và niềm đam mê kinh doanh, Phong đã khởi nghiệp ngay từ chính mảnh đất quê hương. Phong cùng các bạn của mình, thành lập nhóm Du lịch sinh thái Quỳnh Nhai vào cuối năm 2015. Để phát triển bền vững, lâu dài, đầu năm 2017, nhóm đăng ký thành lập HTX Thủy sản và Du lịch sinh thái Quỳnh Nhai (nay là HTX Happy Land Quỳnh Nhai). Bây giờ, không chỉ tổ chức các tour du lịch khám phá lòng hồ, HTX  còn thu mua và chế biến cá tép dầu, đây là loại cá sạch có rất nhiều ở vùng lòng hồ trên địa bàn huyện Quỳnh Nhai, mang lại nguồn thu đáng kể cho HTX. Cùng với đó, HTX nuôi hơn 40 lồng cá theo hình thức hữu cơ, đảm bảo cá sạch, an toàn, là nguồn thực phẩm phục vụ du khách tại các tour du lịch, làm quà cho khách; tạo việc làm, thu nhập ổn định cho 8 thành viên HTX và tạo việc làm cho 7 người dân trong xã. Phong thật thà chia sẻ: Chính truyền thống của dòng họ, sự động viên, giúp đỡ của gia đình, dòng họ là động lực thôi thúc em nỗ lực học tập trở thành người có ích cho gia đình, dòng họ và xã hội...

Nhờ phát huy tốt truyền thống hiếu học cùng với những cách làm hiệu quả, phong trào học tập tại dòng họ Là ngày càng phát triển, trở thành điểm sáng cho các dòng họ khác học tập và làm theo. Qua đó, thúc đẩy phong trào khuyến học, khuyến tài, xây dựng dòng họ hiếu học, gia đình hiếu học trên địa bàn xã Chiềng Bằng.