Thực hiện Đề án đổi mới công tác trợ giúp pháp lý giai đoạn 2015-2025, tỉnh Sơn La ban hành các văn bản chỉ đạo, hướng dẫn, quán triệt triển khai trên toàn tỉnh. Trung tâm Trợ giúp pháp lý Nhà nước tỉnh được kiện toàn theo hướng tinh gọn, nâng cao hiệu quả, đáp ứng tốt hơn nhu cầu của người dân. Từ năm 2018 đến nay, Trung tâm thụ lý hơn 3.100 vụ việc trợ giúp pháp lý, trong đó trên 90% là các vụ án hình sự. 100% người dân khi có yêu cầu đều được tiếp nhận, hỗ trợ kịp thời. Nhiều vụ việc được thực hiện có chất lượng, giúp người dân bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp trước pháp luật.

Ông Tòng Văn Minh, Giám đốc Trung tâm Trợ giúp pháp lý Nhà nước tỉnh, chia sẻ: Chúng tôi luôn lấy người được trợ giúp pháp lý làm trung tâm, coi chất lượng vụ việc là thước đo hiệu quả hoạt động. Trung tâm chú trọng nâng cao kỹ năng, đạo đức nghề nghiệp cho đội ngũ trợ giúp viên, bảo đảm mọi vụ việc được thực hiện khách quan, đúng pháp luật. Thời gian tới, chúng tôi đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và mở rộng hình thức trợ giúp lưu động để người dân vùng sâu, vùng xa tiếp cận pháp luật thuận lợi hơn.

Công tác trợ giúp pháp lý mở rộng đến tận thôn, bản. Các đợt trợ giúp pháp lý lưu động được tổ chức thường xuyên ở các xã vùng II, vùng III, vùng biên giới. Từ năm 2018 đến nay, Trung tâm tổ chức 366 đợt truyền thông, tư vấn pháp luật tại 741 lượt xã nghèo, 835 lượt bản đặc biệt khó khăn, thu hút hơn 79.000 lượt người tham dự. Tại các buổi truyền thông, người dân được giải đáp các vấn đề liên quan đến đất đai, hôn nhân gia đình, thừa kế, hình sự… Nhiều vụ việc vướng mắc được tiếp nhận, hướng dẫn và giải quyết ngay tại cơ sở, giúp người dân hiểu và tin tưởng hơn vào chính sách pháp luật của Nhà nước.

Nếu như giai đoạn 2011-2016, hoạt động trợ giúp pháp lý chủ yếu là tuyên truyền, thì sau khi Luật Trợ giúp pháp lý năm 2017 có hiệu lực, Sơn La tập trung chuyển hướng từ “làm rộng” sang “làm sâu”, lấy chất lượng vụ việc làm thước đo. Toàn tỉnh hiện có 4 trợ giúp viên pháp lý, 16 luật sư ký hợp đồng và 8 cộng tác viên thường xuyên tham gia hoạt động. Hằng năm, đội ngũ này được tập huấn nghiệp vụ, bồi dưỡng kỹ năng tham gia tố tụng, đạo đức nghề nghiệp, cập nhật các quy định pháp luật mới. Bên cạnh việc tham gia tố tụng, công tác truyền thông về trợ giúp pháp lý được đẩy mạnh bằng nhiều hình thức: Qua báo, đài, mạng xã hội, tờ gấp pháp luật, bảng tin tại các cơ quan, trụ sở tố tụng, góp phần lan tỏa thông điệp “Trợ giúp pháp lý - miễn phí, kịp thời, đúng pháp luật”.

Anh Vì Văn Bắc, bản Cang Phiêng, xã Mường La, chia sẻ: Trước đây, tôi nghĩ các hộ nghèo không thể thuê được luật sư. Khi được cán bộ tư pháp xã giới thiệu, tôi đến Trung tâm và được trợ giúp miễn phí. Họ giúp tôi làm đơn, hướng dẫn thủ tục, bảo vệ quyền lợi trong vụ án cố ý gây thương tích. Nhờ đó, tôi đã hiểu pháp luật luôn có chỗ cho người dân nghèo.

Theo Sở Tư pháp tỉnh, tổng kinh phí bảo đảm cho hoạt động trợ giúp pháp lý giai đoạn 2018-2024 hơn 31 tỷ đồng, tăng gần gấp ba lần so với giai đoạn trước. Nhờ đó, các điều kiện cơ sở vật chất, trang thiết bị và ứng dụng công nghệ thông tin được cải thiện đáng kể. Hiện nay, Trung tâm trợ giúp pháp lý tỉnh đã triển khai phần mềm quản lý vụ việc trợ giúp pháp lý, cập nhật hơn 3.000 hồ sơ trên hệ thống của Bộ Tư pháp. Một số thủ tục hành chính được thực hiện trực tuyến, tạo thuận lợi cho người dân vùng sâu, vùng xa tiếp cận dịch vụ công.

Ông Thào A Só, Giám đốc Sở Tư pháp, cho biết: Công tác trợ giúp pháp lý là chính sách nhân văn, thể hiện bản chất Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. Chúng tôi xác định đây là nhiệm vụ lâu dài, góp phần quan trọng vào cải cách tư pháp và bảo đảm an sinh xã hội. Thời gian tới, Sở tiếp tục kiện toàn tổ chức, ứng dụng mạnh mẽ chuyển đổi số trong hoạt động trợ giúp pháp lý, phấn đấu để mọi người dân đều được tiếp cận công lý bình đẳng.

Bên cạnh những kết quả đã đạt được, công tác trợ giúp pháp lý ở Sơn La còn khó khăn do địa bàn rộng, giao thông đi lại khó khăn, trình độ dân trí không đồng đều, khiến việc tuyên truyền, tiếp cận pháp luật ở vùng sâu, vùng xa còn hạn chế. Một số cơ quan tiến hành tố tụng chưa thực hiện đầy đủ việc thông báo, giới thiệu người được trợ giúp pháp lý theo quy định. Khắc phục khó khăn, tỉnh kiến nghị Bộ Tư pháp tiếp tục hoàn thiện chính sách trợ giúp pháp lý, mở rộng đối tượng được hưởng (như người dưới 18 tuổi là bị hại, hộ mới thoát nghèo). Đồng thời, nghiên cứu đổi tên “Trợ giúp viên pháp lý” thành “Luật sư công”, phù hợp với trình độ chuyên môn, vai trò của đội ngũ hiện nay. Bên cạnh đó, Sơn La đang đề xuất triển khai trợ giúp pháp lý qua nền tảng số, cho phép người dân gửi yêu cầu, hồ sơ trợ giúp pháp lý trực tuyến qua ứng dụng VNeID, nhất là người dân vùng xa.

Từ những vụ việc nhỏ, công tác trợ giúp pháp lý ở Sơn La đang trở thành chiếc cầu nối vững chắc giữa người dân và pháp luật, giúp đồng bào hiểu, tin và sống theo pháp luật, góp phần xây dựng xã hội công bằng, văn minh.