Dự thảo Luật Công an xã quy định quá nhiều nhiệm vụ cho lực lượng công an xã khiến nhiều thành viên Ủy ban thường vụ Quốc hội phải nhận xét “quá nặng nề”, “đọc toát mồ hôi”.

Điều khiến các thành viên UBTVQH và người dân bất ngờ chính là dự thảo luật quy định đến 11 điều liên quan đến nhiệm vụ, quyền hạn của công an xã, trong khi trình độ công an xã chưa đáp ứng được như mong muốn.

Xin dẫn một vài nhiệm vụ chính mà cơ quan sọan thảo đề xuất như: Nắm tình hình an ninh, trật tự, an toàn xã hội; tiếp nhận, phân loại, xử lý các vụ việc có dấu hiệu vi phạm pháp luật về an ninh, trật tự, an toàn xã hội trên địa bàn xã; xây dựng phong trào toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc. Phòng ngừa, phát hiện, đấu tranh chống tội phạm, tệ nạn xã hội và vi phạm pháp luật khác trên địa bàn xã; thực hiện công tác quản lý cư trú, căn cước công dân và các giấy tờ đi lại. Thực hiện các quy định của pháp luật về quản lý vũ khí, vật liệu nổ, công cụ hỗ trợ; về phòng cháy, chữa cháy, cứu nạn, cứu hộ; quản lý về an ninh, trật tự đối với ngành, nghề kinh doanh có điều kiện về an ninh, trật tự trên địa bàn xã. Bắt người phạm tội quả tang, người có quyết định truy nã, truy tìm đang lẩn trốn trên địa bàn xã; thực hiện trách nhiệm đối với hoạt động điều tra hình sự. Tham gia bảo đảm trật tự, an toàn giao thông; tham gia bảo đảm an ninh, trật tự trong việc thực hiện quyết định cưỡng chế của cơ quan có thẩm quyền; huy động phương tiện và người sử dụng, điều khiển phương tiện…

Nghiên cứu kỹ những nhiệm vụ này, chính nhiều thành viên UBTVQH khi phát biểu ý kiến phải thốt lên “quá nặng nề”, “đọc toát mồ hôi”. Còn dư luận cũng nhận xét “bất hợp lý”, "ôm đồm".

Không khó để nhận thấy, nhiệm vụ, quyền hạn của Công an xã về cơ bản được kế thừa trên cơ sở các quy định còn phù hợp của Pháp lệnh Công an xã và bổ sung các nhiệm vụ, quyền hạn được quy định trong nhiều đạo luật như: Luật cư trú, Luật tố tụng hình sự, Luật tổ chức cơ quan điều tra hình sự, Luật thi hành án hình sự, Luật xử lý vi phạm hành chính, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật phòng cháy và chữa cháy, Luật căn cước công dân, Luật tổ chức cơ quan điều tra hình sự, Pháp lệnh quản lý, sử dụng vũ khí, vật liệu nổ và công cụ hỗ trợ... 

Theo chúng tôi tìm hiểu, nhiều nhiệm vụ, quyền hạn được giao cho công an xã tương tự như lực lượng Công an chính quy, trong khi đó ở cấp tỉnh và cấp huyện thì mỗi nhiệm vụ này do một lực lượng chuyên trách trong lực lượng Công an thực hiện. Mặt khác, lực lượng Công an xã là công chức cấp xã và là những người hoạt động không chuyên trách tại xã, đa số không được đào tạo nghiệp vụ công an trước khi được tuyển chọn, bổ nhiệm, điều động, công nhận; trình độ, năng lực không đồng đều, đa số không đáp ứng với tất cả các nhiệm vụ được giao; các điều kiện bảo đảm thực hiện nhiệm vụ chưa tương xứng.

Điều đáng nói là đặt nhiệm vụ trên vai công an xã nặng nề như vậy, nhưng dự luật không ghi rõ về trình độ tuyển chọn công dân vào lực lượng công an xã là trình độ như thế nào? mà chỉ ghi chung chung là “Có trình độ học vấn, sức khỏe theo quy định của Chính phủ”. Quy định này khiến nhiều người lo lắng, bởi theo quy định hiện hành, Trưởng Công an xã, Phó trưởng công an xã chỉ cần học xong chương trình THPT trở lên; Công an viên tốt nghiệp từ THCS trở lên; còn miền núi, vùng sâu, vùng xa thì trình độ học vấn của Trưởng Công an xã, Phó trưởng Công an xã và Công an viên có thể thấp hơn nhưng cũng phải là người đã học xong chương trình tiểu học trở lên.

Nhìn tổng thể, nếu quy định trình độ đầu vào công an xã như trên là quá thấp so với mặt bằng dân trí nước ta hiện nay. Yêu cầu trình độ trên là không ổn, cũng là quá xem nhẹ hình ảnh công an xã!. Thế nên, không ít cảm thấy người "choáng", phải cảm thán "làm công an xã là dễ nhất!". 

Chẳng phải người dân lo ngại vô căn cứ, bởi thực tế, việc công an xã trong quá trình thực hiện những nhiệm vụ liên quan đến tố tụng hình sự cũng đã xảy ra nhiều sai phạm. Tuy cá biệt nhưng đã ảnh hưởng đến quyền con người, quyền công dân, đến uy tín của Đảng, Nhà nước, dư luận rất bức xúc. Đặc biệt, có những vụ đánh chết người dân, gây thương tích nghiêm trọng, làm sai lệch hồ sơ vụ án...

Theo nhiều chuyên gia, nguyên nhân của những sai phạm đó là pháp luật đã giao cho công an xã những thẩm quyền vượt quá năng lực, trình độ của họ. Điều này dễ hiểu bởi với người có trình độ học vấn thấp, ít được đào tạo chuyên sâu về nghiệp vụ, làm việc bán chuyên trách, lại được giao thẩm quyền quá lớn thì việc lạm quyền, vi phạm là khó tránh khỏi.

Nhận xét về những vấn đề này, ngay trong phiên họp của UBTVQH, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân cũng cho rằng, có khá nhiều nhiệm vụ quyền hạn được quy định cho công an xã tại dự Luật cần được cân nhắc, vì các hoạt động của công an xã với các thẩm quyền được quy định tại dự thảo Luật này có liên quan trực tiếp đến quyền con người, quyền công dân đã được Hiến định. “Do vậy, với tính chất lực lượng vũ trang bán chuyên trách, năng lực hạn chế, trình độ không thể so sánh với lực lượng công an chuyên nghiệp, vậy lực lượng công an xã với các quy định nhiệm quyền hạn có đảm bảo thực hiện đúng và tôn trọng quyền con người, quyền công dân ở địa bàn cơ sở hay không?”, Chủ tịch Quốc hội đặt câu hỏi.

Cần khẳng định việc xây dựng và ban hành Luật Công an xã là quan trọng và cần thiết. Vì công an xã là lực lượng nòng cốt trong phong trào toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc, bảo đảm an ninh, trật tự, an toàn xã hội trên địa bàn xã - chiếm khoảng 80% diện tích cả nước. Trong khi đó, cơ sở pháp lý để lực lượng công an xã thực hiện nhiệm vụ còn nhiều bất cập, hạn chế.

Song cũng phải nhìn thẳng sự thật, nếu tiếp tục chỉ yêu cầu trình độ đầu vào công an xã thấp mà trao nhiều quyền hạn thực thi pháp luật thì thật là đáng ngại. Chưa kể tới việc thực hiện luật là không khả thi, với yêu cầu trình độ thấp, quyền hạn cao... thì khả năng xảy ra oan sai, thiệt thòi với người dân là rất cao!./.