Xả nhiều chất thải rắn sinh hoạt sẽ phải trả nhiều tiền; có phương tiện, thiết bị phù hợp bảo đảm không gây ô nhiễm sẽ được phép vận chuyển chất thải nguy hại...là những quy định mới được đưa vào dự thảo Luật Bảo vệ môi trường (sửa đổi) trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 9, Quốc hội Khóa XIV.

Ông Nguyễn Thượng Hiền, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Môi trường  phát biểu tại cuộc họp. (Ảnh: Bích Liên)

Ngày 3/6, tại Hà Nội, Bộ Tài nguyên và Môi trường (TN&MT) đã họp báo thông tin về những điểm mới trong Dự thảo Luật Bảo vệ môi trường (sửa đổi). Trong đó có vấn đề được dư luận rất quan tâm là quản lý chất thải rắn sinh hoạt, quản lý chất thải nguy hại.

Phát sinh nhiều chất thải sẽ phải trả nhiều tiền

Theo thống kê của Tổng cục Môi trường, trung bình mỗi năm, tổng lượng chất thải rắn sinh hoạt cả nước là 25 triệu tấn, trong đó chỉ có 30% được xử lý đốt hoặc sản xuất phân hữu cơ, hơn 70% chôn lấp trực tiếp. Trong đó, Hà Nội mỗi ngày phát sinh 6.000 tấn rác, tỷ lệ chôn lấp tới 90%; còn TP Hồ Chí Minh tỷ lệ chôn lấp cũng lên tới 69%. Tỷ lệ chôn lấp trực tiếp gây ra nhiều vấn đề môi trường và xã hội phức tạp. Việt Nam cũng chưa phân loại được rác tại nguồn nhằm thúc đẩy quá trình tái chế, tái sử dụng.

Báo cáo tại cuộc họp ông Nguyễn Thượng Hiền, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Môi trường cho biết: Công tác quản lý nhà nước về chất thải rắn thời gian qua còn nhiều bất cập, trong đó chức năng quản lý được giao cho nhiều Bộ cùng chịu trách nhiệm như Bộ TN&MT, Bộ Xây dựng …. Ở địa phương, cơ quan chuyên môn giúp việc cho UBND cấp tỉnh về vấn đề quản lý chất thải rắn sinh hoạt về tại một số tỉnh là Sở TN&MT, tại một số tỉnh khác là Sở Xây dựng. Việc này dẫn đến hiệu lực, hiệu quả công tác quản lý về chất thải rắn sinh hoạt còn nhiều hạn chế, chưa đáp ứng được yêu cầu đặt ra, đặc biệt là vấn đề chất thải rắn sinh hoạt trở thành điểm nóng về an ninh, chính trị tại một số địa phương.

Mặt khác, chất thải hầu hết chưa được phân loại tại nguồn; việc xử lý chất thải nguy hại (CTRSH) hiện nay chủ yếu bằng phương pháp chôn lấp; nhiều lò đốt không đáp ứng quy chuẩn kỹ thuật môi trường; chưa có các cơ chế chính sách thúc đẩy các hoạt động phân loại CTRSH tại nguồn, dẫn đến khối lượng CTRSH phát sinh ngày một nhiều và chưa tận dụng được các thành phần có ích trong chất thải, chưa theo nguyên tắc người gây ô nhiễm phải trả tiền dẫn đến không khuyến khích việc giảm thiểu, tái chế, tái sử dụng chất thải phát sinh, đồng thời không khuyến khích việc phân loại chất thải tại nguồn.

Để khắc phục hạn chế trên, dự thảo Luật BVMT sửa đổi đã quy định việc giao cho Bộ TN&MT giúp Chính phủ làm đầu mối thống nhất quản lý nhà nước về bảo vệ môi trường quản lý chất thải rắn trong đó có CTRSH ở cấp Trung ương là phù hợp, trong đó bao gồm các nội dung về cơ chế, chính sách...và việc hướng dẫn phương pháp định giá dịch vụ xử lý chất thải rắn sinh hoạt; công bố định mức kinh tế, kỹ thuật về thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải rắn sinh hoạt.

Đặc biệt, dự thảo Luật cũng quy định theo hướng ai xả nhiều chất thải rắn sinh hoạt hơn sẽ phải trả nhiều tiền hơn thay vì tính phí theo đầu người bình quân như hiện nay. Cùng với đó người không thực hiện phân loại rác sinh hoạt sẽ phải trả chi phí cao hơn so người thực hiện phân loại; quy định về kinh phí thu gom, vận chuyển và xử lý CTRSH được tính dựa trên khối lượng phát sinh. “Việc này sẽ thúc đẩy người dân giảm thiểu lượng chất thải phát sinh vì rõ ràng việc phát sinh ít chất thải hơn đồng nghĩa với việc phải trả ít tiền hơn” ông Hiền cho biết.

Cũng theo ông Hiền, dự thảo Luật còn đưa ra quy định khuyến khích phân loại CTRSH tại nguồn thành 05 loại là chất thải rắn có khả năng tái chế; chất thải thực phẩm, chất thải hữu cơ dễ phân hủy; chất thải nguy hại; chất thải cồng kềnh; và chất thải rắn sinh hoạt thông thường khác.

Đồng thời quy định nguyên tắc về việc thu kinh phí thu gom, vận chuyển và xử lý đối với từng loại chất thải sau khi đã được phân loại. Điều này một mặt để làm căn cứ cho việc thu giá dịch vụ thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải rắn sinh hoạt theo khối lượng, chủng loại phát sinh, những tổ chức, cá nhân không thực hiện phân loại sẽ phải trả chi phí cao hơn so với những tổ chức, cá nhân thực hiện việc phân loại theo quy định. “Việc giao UBND cấp tỉnh ban hành quy định chi tiết về quản lý chất thải rắn sinh hoạt của hộ gia đình, cá nhân thuộc địa bàn quản lý sẽ giúp chính quyền địa phương căn cứ vào điều kiện kinh tế, xã hội và công nghệ xử lý chất thải đang áp dụng để đưa ra các quy định cho phù hợp, đảm bảo tính khả thi của quy định”, Phó Tổng cục trưởng cho biết.

Chủ nguồn thải có phương tiện đảm bảo được phép vận chuyển CTNH

Đối với quản lý chất thải nguy hại, ông Nguyễn Thượng Hiền cũng cho biết, thời gian vừa qua, công tác quản lý chất thải nguy hại (CTNH) đã đạt được nhiều kết quả đáng ghi nhận, tuy nhiên vẫn còn tồn tại một số bất cập như các cơ sở xử lý chất thải nguy hại đều ở mức độ vừa và nhỏ, phân tán mà chưa có một cơ sở xử lý tập trung cấp vùng, quy mô lớn; do việc phân loại CTRSH tại nguồn chưa được thực hiện hiệu quản dẫn đến việc quản lý chất thải nguy hại phát sinh từ sinh hoạt của cá nhân, hộ gia đình chưa được thu gom, vận chuyển và xử lý đáp ứng các yêu cầu về bảo vệ môi trường.

Việc vận chuyển chất thải nguy hại hiện nay phải thực hiện bằng phương tiện ghi trong giấy phép xử lý chất thải nguy hại hoặc việc phát sinh chất thải nguy hại phải thực hiện đăng ký chủ nguồn thải chất thải nguy hại để cấp Sổ đăng ký chủ nguồn thải chất thải nguy hại, làm phát sinh thêm thủ tục cho cơ sở sản xuất, kinh doanh dịch vụ..

Để khắc phục hạn chế trên, dự thảo Luật BVMT sửa đổi đã đưa ra các quy định giao Bộ TN&MT ban hành danh mục CTNH, chất thải công nghiệp phải kiểm soát và chất thải rắn công nghiệp thông thường để giải quyết bất cập trong việc phân định chất thải nguy hại; quy định không khuyến khích đầu tư cơ sở xử lý chất thải nguy hại có phạm vi phục vụ trên địa bàn một tỉnh; UBND cấp tỉnh không hạn chế việc thu gom chất thải nguy hại phát sinh trên địa bàn các tỉnh khác về xử lý tại cơ sở xử lý chất thải nguy hại thuộc địa bàn quản lý của tỉnh. “Đây là điều rất cần thiết để thúc đẩy xây dựng các cơ sở xử lý chất thải nguy hại tập trung, quy mô lớn. Ngoài ra, quy định về việc Nhà nước khuyến khích và có chính sách ưu đãi cho tổ chức, cá nhân tham gia đầu tư và cung cấp dịch vụ xử lý chất thải nguy hại; khuyến khích việc đầu tư các cơ sở xử lý chất thải nguy hại quy mô cấp vùng”, ông Hiền thông tin.

Đặc biệt, dự thảo Luật lần này cũng đưa ra quy định mới về các đơn vị được phép vận chuyển CTNH đến cơ sở xử lý. Theo đó, ngoài tổ chức có giấy phép môi trường phù hợp với loại chất thải cần xử lý thì chủ nguồn thải chất thải nguy hại có phương tiện, thiết bị phù hợp bảo đảm không gây ô nhiễm môi trường cũng được phép vận chuyển chất thải nguy hại. Điều này nhằm giảm thiểu những khó khăn mà doanh nghiệp gặp phải trong thời gian qua đồng thời vẫn đảm bảo quản lý chặt chẽ việc vận chuyển CTNH.

Tuy nhiên, ông Hiền cũng cho biết cần phải có cơ chế giám sát chặt chẽ hoạt động này nếu không sẽ dẫn đến tình trạng đổ trộm chất thải./.