Hang Chi Đảy là quần thể hang đẹp nhất trên địa bàn huyện Yên Châu, được người dân địa phương phát hiện vào năm 2007. Vẻ đẹp hoang sơ, lộng lẫy của hang Chi Đảy từ khi phát hiện đã từng hấp dẫn nhiều du khách trong và ngoài tỉnh. Danh thắng đã được đưa vào hoạt động phục vụ khai thác du lịch, được công nhận là di tích danh lam thắng cảnh cấp tỉnh. Tuy nhiên, có một thực trạng đáng buồn là những năm gần đây, lượng khách đến tham quan, khám phá hang giảm nhiều; có thời điểm gần như vắng bóng khách du lịch.

Các nhũ đá được tạo thành nhiều hình thù trong hang.

Chi Đảy trong tiếng Thái có nghĩa là “sẽ được” nên người dân địa phương còn gọi là hang “Cầu gì được đấy”, vì thế có nhiều người truyền tai nhau đến đây để xin, cầu nguyện những điều mình ước muốn. Quần thể hang Chi Đảy gồm 4 hang động, nằm cùng trên một dãy núi đá vôi được bao phủ bởi khu rừng nguyên sinh quanh năm mát mẻ. Trải qua thời gian, nhiều nhũ đá trong hang được tạo hóa tạo hình đa dạng, sinh động, khơi gợi sự tưởng tượng kỳ thú cho du khách về những câu chuyện huyền bí về hang.

Những thửa đá có bờ giống ruộng bậc thang. 

Những hòn đá có hình thù giống như quả na.           

Càng vào sâu trong hang, dưới ánh đèn những hình ảnh nhũ đá với nhiều hình thù nối tiếp nhau hiện ra, như: Hình con sư tử đang nằm phủ phục chầu vào; khối đá hình pho tượng "Phật bà Quan âm" ngồi trên tòa sen; hình tượng một con voi đá trắng lớn; hay ngách hang giống như căn buồng của công chúa, trang trí cầu kỳ, những tia đá như cẩm thạch phun ra từ vách hang, tạo thành những đường diềm trang trí muôn màu sắc óng ánh; cánh đồng ruộng bậc thang tạo nên vô số những viên cuội to nhỏ, các loại hình quả na, cam…

Các nhũ đá với nhiều hình thù khác nhau.

Khách tham quan hang Chi Đảy.

Dẫn chúng tôi đi tìm hiểu, chiêm ngưỡng quần thể hang Chi Đảy, ông Lò Văn Đôi, Giám đốc HTX Sơn Lâm, bản Đán, xã Yên Sơn, bộc bạch: Từ năm 2008, sau khi nhận quản lý và khai thác quần thể hang Chi Đảy, HTX đã đầu tư mở đường, xây dựng các điểm bán hàng, kéo điện thắp sáng các hang, sân bãi, các công trình phụ trợ... Thời gian đầu, lượng khách đến tham quan khá đông, một phần là do mới lạ, nên tò mò, háo hức muốn khám phá; đặc biệt vào những ngày nghỉ cuối tuần, dịp ngày nghỉ lễ hoặc các ngày rằm, mỗi ngày hang đón hàng nghìn lượt khách đến chiêm ngưỡng. Nhưng từ năm 2014, lượng khách đến tham quan giảm dần; chỉ còn khoảng 1.000 lượt khách/năm. 3 năm gần đây, lượng khách giảm đáng kể; trung bình số khách đến tham quan chỉ còn 200-300 lượt người mỗi năm; đến giờ mỗi tháng chỉ có vài chục người đến thăm, chủ yếu là học sinh, sinh viên, khách hành hương. Với giá vé thăm quan 10.000 đồng/người, lượng khách như vậy, nguồn thu từ bán vé đạt rất thấp không đủ trang trải chi phí hoạt động, kinh phí sửa chữa.

Dãy nhà trước đây bán hàng, đồ lưu niệm giờ bị bỏ hoang, hư hỏng.

Các dãy nhà trước đây từng được xây dựng để bán hàng, đồ lưu niệm giờ đã bị bỏ hoang, xuống cấp do không có khách. Lối vào khu quần thể hang động tuy được rải đá nhưng bị cỏ cây mọc um tùm. Từ khu kiểm soát vé lên đến cửa hang, quan sát nhiều bậc đá kè bị sạt lở. Do tác động của thời gian, thời tiết nhiều đoạn đường dẫn đến cửa hang bị xói mòn. Trong hang, một số đường dây tải điện đấu nối không bảo đảm an toàn; hệ thống điện trong hang trước đây đầu tư, khi bật lên làm cho hang động sáng đẹp lung linh, huyền ảo muôn màu thì nay một số đã bị vỡ, hư hỏng...

Lối lên cửa hang đa số bị xói mòn.

Tìm hiểu được biết, để thu hút lượng khách tham quan quần thể hang Chi Đảy, huyện Yên Châu cũng đã tìm nhiều giải pháp, trong đó, xây dựng quy hoạch chi tiết Dự án “Khu du lịch văn hóa tâm linh Chi Đảy” với tổng diện tích gần 50 ha. Các hạng mục dự kiến gồm: Tu bổ các hang động, bậc lên xuống, lối đi; tôn tạo các không gian thờ cúng; nâng cấp các trang thiết bị phục vụ du lịch; hệ thống biển, điểm dừng chân; nâng cấp hệ thống hạ tầng kỹ thuật, chiếu sáng, thoát nước... Đặc biệt, khu văn hóa tâm linh, gồm các hạng mục: Điện thờ Tam Bảo, gác chuông, Đền thờ Sơn thần, Đền Mẫu... Ngoài ra, còn xây dựng khu đón tiếp - dịch vụ như sân đỗ xe, khu dịch vụ đón tiếp, nhà ban quản lý...

Ông Nguyễn Quang Hưng, Trưởng phòng Văn hóa và Thông tin huyện Yên Châu, cho biết: Dự án “Khu du lịch văn hóa tâm linh Chi Đảy” đã được huyện phê duyệt từ năm 2017 nhưng đến nay, dự án vẫn chưa kêu gọi được tổ chức, cá nhân nào đăng ký đầu tư, do vậy ảnh hưởng không nhỏ đến việc quản lý, khác thác và tôn tạo hệ thống hang động.

Bên trong lòng hang Chi Đảy.

Thời gian tới, huyện tiếp tục phối hợp các ban, ngành xúc tiến, kết nối kêu gọi các nguồn lực, thu hút đầu tư để đẩy nhanh tiến độ thực hiện dự án; xem xét đầu tư, tôn tạo, kết nối các điểm tham quan; quan tâm hơn nữa trong việc nâng cao vai trò quản lý của các HTX du lịch. Cùng với đó, tăng cường quảng bá, giới thiệu hình ảnh danh thắng hang Chi Đảy kết hợp giới thiệu các di tích lịch sử, nét đẹp văn hóa các dân tộc nhằm xây dựng hình ảnh du lịch, thu hút khách du lịch đến với huyện Yên Châu.