Tháng 5 năm 2016, Hợp tác xã Tây Bắc, Tiểu khu 4, thị trấn Yên Châu (Yên Châu) thành lập trên cơ sở tự nguyện của 8 thành viên, với nhiệm vụ sản xuất kinh doanh trên các lĩnh vực như: Trồng cây ăn quả, kinh doanh dịch vụ ăn uống, sản xuất tỏi đen... Đặc biệt, sản phẩm tỏi đen ngày càng được khách hàng biết đến và tin dùng.

Các thành viên HTX Tây Bắc, thị trấn Yên Châu (Yên Châu) đóng gói sản phẩm tỏi đen.

Khi bắt đầu sản xuất tỏi đen, nguồn nguyên liệu có chất lượng không đồng đều, ảnh hưởng không nhỏ đến sản xuất. Thêm nữa, giá của máy làm tỏi đen trên thị trường khá đắt, trong khi nguồn quỹ hoạt động của HTX còn hạn chế, nên các thành viên HTX đã nghiên cứu, chế tạo, chỉnh sửa để thiết bị bảo đảm các thông số yêu cầu về nhiệt độ, thời gian, độ ẩm, thông gió... Hiện, HTX đã chế tạo thành công 2 máy làm tỏi đen có công suất ủ 200 kg tỏi tươi trong một lần ủ. Sản phẩm tỏi đen của HTX có vị ngọt thanh, dẻo thơm, dễ ăn, có thể bảo quản trong thời gian dài.

Theo bà Nguyễn Thị Yến Linh, Giám đốc HTX Tây Bắc, quy trình làm tỏi đen được thành viên HTX tuân thủ nghiêm ngặt. Sau thu hoạch, tỏi tươi được rửa sạch, cắt bỏ rễ, phần đầu cuống cắt ngắn còn từ 3-5 mm để tỏi giữ được mẫu mã đẹp sau khi chế biến. Sau đó, xếp tỏi vào các khay đưa vào lò ủ, duy trì nhiệt độ của lò ủ ở mức 60-900C phù hợp với từng giai đoạn. Tiếp tục ủ khoảng 30 ngày, vỏ củ tỏi sẽ khô lại, tép tỏi bên trong chuyển màu đen, dẻo, mềm và không còn mùi cay hăng của tỏi tươi. Trong quá trình đó, cứ 3 ngày lấy mẫu kiểm tra chất lượng sản phẩm để theo dõi độ chuyển màu của tỏi và điều chỉnh nhiệt độ, nhằm đảm bảo quy trình lên men khoảng 30 ngày. Công đoạn cuối cùng là đưa tỏi vào sấy và làm mát khoảng 15 ngày. Sản phẩm tỏi đen đã khô được bảo quản bằng cách cho vào ngăn mát của tủ lạnh hoặc để nơi thoáng mát, có thể sử dụng trong 2 năm.

Anh Nguyễn Văn Toàn, thành viên HTX Tây Bắc chia sẻ: Trong sản xuất, sản phẩm tỏi đen không có chất phụ gia hay chất bảo quản nào, là sản phẩm hoàn toàn tự nhiên. Một trong những yêu cầu quan trọng để tạo được sản phẩm tỏi đen đạt chất lượng là nguồn nguyên liệu. Vì vậy, HTX đã lựa chọn và ký hợp đồng thu mua tỏi tươi ở xã Chiềng Đông, vì chất lượng tỏi ở đây được đánh giá cao, với trên 80 ha trồng tỏi, sản lượng đạt hơn 1.600 tấn/vụ.

Để giới thiệu sản phẩm ra thị trường, HTX đã khảo sát thị trường và trưng bày sản phẩm ở các cửa hàng tạp hóa, cửa hàng bán đồ đặc sản miền núi, các quán ăn tại các khu du lịch trong huyện và ngoài huyện. Đồng thời, bán sản phẩm tỏi đen theo hình thức trả chậm, cho đại lý ứng nợ đến khi bán hết hàng thu mới thu vốn. Hiện nay, sản phẩm tỏi đen của HTX đã có mặt tại các cửa hàng tạp hóa lớn ở huyện Mộc Châu, thành phố Sơn La, thành phố Hà Nội..., với giá bán 800 nghìn đồng/kg tỏi đen một nhánh. Từ năm 2017 đến nay, HTX đã cung cấp ra thị trường trên 1 tấn tỏi đen, doanh thu hơn 800 triệu đồng.

Anh Đào Văn Hùng, chủ đại lý phân phối sản phẩm tỏi đen của HTX Tây Bắc tại thị trấn Mộc Châu (Mộc Châu), cho biết: Ban đầu, lượng tiêu thụ sản phẩm tỏi đen của HTX Tây Bắc khá chậm. Nhưng sau khi mua dùng thử, khách hàng đã tin tưởng lựa chọn sản phẩm tỏi đen này. Hiện, đại lý của tôi phân phối được 60-80 kg tỏi đen/tháng.

Hiện nay, HTX Tây Bắc đang tiếp tục hoàn thiện quy trình sản xuất tỏi đen; khảo sát thị trường, mở rộng mạng lưới bán hàng, tạo kênh bán hàng online trên các website bán hàng lớn như: Lazada.vn, Shopee.vn, Sendo.vn... Đồng thời, đầu tư dây chuyền sản xuất, nâng cao chất lượng sản phẩm, để nâng cao sức cạnh tranh với sản phẩm cùng loại trên thị trường...