Nhận thức rõ hơn các quy định của Luật Hôn nhân và gia đình; giảm dần tỷ lệ cặp vợ chồng chưa đăng ký kết hôn, số cặp tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống... là những kết quả nổi bật sau 3 năm triển khai thực hiện Đề án “Giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trong vùng dân tộc thiểu số giai đoạn 2015-2025” tại huyện vùng cao Bắc Yên.

Cán bộ Ban Dân tộc tỉnh phát tờ rơi tuyên truyền

về tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống cho người dân xã Làng Chếu (Bắc Yên).

Bắc Yên hiện có trên 95% dân số là đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống, nhiều năm qua, tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số diễn biến phức tạp. Theo thống kê, năm 2016, huyện Bắc Yên có 188 cặp tảo hôn, 192 cặp kết hôn chưa qua đăng ký; năm 2017, có 3 cặp kết hôn cận huyết thống. Tỷ lệ hôn nhân cận huyết thống không cao như tảo hôn nhưng hậu quả lại rất nặng nề, làm suy giảm nghiêm trọng chất lượng dân số, trẻ sinh ra dễ mắc các dị tật, rơi vào vòng luẩn quẩn: đói nghèo, thất học, tảo hôn, kết hôn cận huyết. Nguyên nhân dẫn đến tình trạng này là do phong tục, tập quán đã tồn tại và ăn sâu trong nhận thức của bà con đồng bào dân tộc thiểu số từ nhiều đời, chi phối mạnh mẽ đến đời sống, sinh hoạt; các chế tài xử phạt vi phạm trong hôn nhân chưa đủ mạnh để ngăn ngừa, răn đe; trình độ dân trí và ý thức pháp luật của người dân còn hạn chế, chưa nhận rõ tác hại của tảo hôn...

Từ thực trạng trên, sau khi Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 498/QĐ-TTg ngày 14/4/2015 về phê duyệt Đề án “Giảm thiểu tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trong vùng dân tộc thiểu số giai đoạn 2015-2025”, huyện Bắc Yên được triển khai hai mô hình thực hiện Đề án tại xã Hang Chú và xã Háng Đồng. Theo đó, Ban Dân tộc tỉnh đã chủ trì phối hợp với các ngành, đơn vị liên quan tổ chức các hội nghị đánh giá thực trạng và nói chuyện chuyên đề về tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống (TH & HNCHT) trên địa bàn hai xã. Tổ chức ngoại khóa, hội thi tìm hiểu về Luật Hôn nhân và gia đình, các vấn đề về TH & HNCHT tại các trường học của xã Hang Chú, Háng Đồng, thu hút đông đảo cán bộ giáo viên và học sinh, tham gia hưởng ứng. Xây dựng áp phích tại trung tâm xã, bản và in tờ rơi, tờ gấp tuyên truyền với nội dung liên quan đến vấn đề TH & HNCHT phát cho các hộ dân. Tăng cường sự phối hợp giữa các cấp chính quyền, các đoàn thể và hệ thống chính trị về tuyên truyền, quản lý, kiểm tra, kịp thời phát hiện, ngăn ngừa các trường hợp vi phạm pháp luật liên quan về hôn nhân và gia đình. Đồng thời vận động đồng bào giúp đỡ nhau phát triển kinh tế, xóa đói giảm nghèo, xây dựng gia đình ấm no, hạnh phúc và tiến bộ, từng bước đẩy lùi tình trạng TH & HNCHT.

Hang Chú là xã vùng cao đặc biệt khó khăn với 6 bản, trên 680 hộ đồng bào dân tộc Mông. Những năm qua, việc giảm thiểu TH & HNCHT luôn được cấp ủy, chính quyền tập trung lãnh đạo, chỉ đạo, đạt được những chuyển biến tích cực. Ông Hờ A Dua, Chủ tịch UBND xã thông tin: Khi triển khai thực hiện mô hình, Ban chỉ đạo xã tham mưu cho cấp ủy ban hành Nghị quyết chuyên đề về giảm thiểu tình trạng TH & HNCHT trên địa bàn; UBND xã đưa mục tiêu giảm thiểu tình trạng TH & HNCHT vào kế hoạch phát triển KT-XH hằng năm; tổ chức ký cam kết không TH & HNCHT giữa các hộ gia đình với bản, giữa các bản với UBND xã; các bản đều đưa nội dung không TH & HNCHT vào quy ước, hương ước của bản, dòng họ... Nhờ đó, nhận thức của người dân được nâng lên, tình trạng TH & HNCHT trên địa bàn xã giảm dần, từ đầu năm đến nay, không có cặp nào kết hôn cận huyết thống, tảo hôn giảm còn 10 cặp...

Thầy giáo Dương Duy Tấn, Hiệu trưởng Trường Tiểu học và THCS Háng Đồng chia sẻ: Nhà trường hiện có hơn 700 học sinh, 100% là người dân tộc Mông, xác định đây là đối tượng của tình trạng TH & HNCHT, hằng năm, Trường tổ chức ngoại khóa tuyên truyền về Luật Hôn nhân và Gia đình, các vấn đề về TH & HNCHT cho học sinh ngay trước dịp Tết cổ truyền dân tộc Mông, vì những ngày này thường diễn ra phong tục bắt vợ. Ngoài ra, vào các buổi chào cờ đầu tuần, sinh hoạt lớp các nội dung tuyên truyền về TH & HNCHT đều được nhà trường lồng ghép, giúp các em nâng cao nhận thức và nói không với TH & HNCHT...

Được biết, ngoài đẩy mạnh tuyên truyền tại 2 xã Háng Đồng và Hang Chú, Ban Dân tộc tỉnh còn tập trung tuyên truyền tại một số xã có tình trạng TH & HNCHT cao ở Bắc Yên như: Tà Xùa, Xím Váng, Làng Chếu...; huy động sự vào cuộc đồng bộ của cấp ủy, chính quyền các cấp, tình trạng TH & HNCHT trên địa bàn huyện Bắc Yên giảm dần. Năm 2016, toàn huyện có 188 cặp tảo hôn, đến năm 2018 giảm còn 118 cặp;  năm 2017, có 3 cặp hôn nhân cận huyết thống, đến năm 2018 giảm còn 1 cặp; năm 2016, có 192 cặp kết hôn chưa qua đăng ký, đến năm 2018 giảm còn 134 cặp...

Có thể nói, tình trạng TH & HNCHT trên địa bàn huyện Bắc Yên có giảm nhưng vẫn còn ở mức cao, đòi hỏi sự vào cuộc quyết liệt hơn nữa của cả hệ thống chính trị, phát huy tốt vai trò của già làng, trưởng bản, người có uy tín trong cộng đồng tham gia tuyên truyền, vận động, từng bước đẩy lùi tình trạng TH & HNCHT, góp phần nâng cao chất lượng dân số của địa phương.